«С-Информ» бас редакторы Амангелді Батырбеков 20 тәулікке қамауға алынды

3 шілдеде Түркістан облысы Сарыағаш аудандық сотының қаулысымен «С-Информ» бас редакторы Амангелді Батырбеков жала жапты (ҚР ӘҚБтК 73-3-бабы) деген айыппен 20 тәулікке қамауға алынды.

Сот ісі Парламент Мәжілісінің депутаты Болатбек Нәжметдинұлының арызы бойынша қозғалып, Батырбековтың 10 наурыздағы Facebook желісіндегі «СЫБАЙЛАСТЫҚ ПА НЕ БҰЛ?» деген жазбасы себеп болған. Депутат журналист осыдан бірнеше жыл бұрын алаяқтық бабы бойынша қозғалған қылмыстық іс бойынша Б.Нәжметдинұлының күдікті болғанын жазып, ол туралы қасақана жалған ақпарат таратқан дейді.

Сотта Амангелді Батырбеков есі дұрыс құқық бұзушылық жасағаны үшін кінәсін мойындамайтынын, аталған мәліметтер жалған болып табылмайтынын және Шымкент қаласы полиция департаменті тергеушісінің қолы қойылған қылмыстық істің құжаттарымен расталатынын хабарлады. Осы құжаттарға сәйкес Б.Нажметдинұлы қылмыстық іс бойынша сотқа дейінгі тергеп-тексеру кезінде күдікті деп танылған. Журналистке құжаттарды Н.Айнабеков ұсынған, ол 2019 жылы полицияға емхана салу кезінде ұрлық туралы арыз беріп, осы іс бойынша жәбірленуші ретінде құжаттарды алған.

Н.Айнабеков Батырбековтың сөзін растап, Б.Нәжметдинұлына қатысты қылмыстық іс құжаттарының көшірмелерін ол 2020 жылдың сәуір айында тергеушіден алғанын, содан кейін құжаттар тігіліп, «көшірмесі дұрыс» деген жазумен бекітілгенін атап өтті. Ал ол арызданушының Мәжіліс депутаттығына кандидат екенін көргенде, А.Батырбековке жүгініп, оған осы құжаттарды береді.
Сотта жауап алған тергеуші Болатбек Нәжметдинұлының бұл істе куәгер мәртебесінде қорғану құқығымен өткенін және ол Н.Айнабековке істі тоқтату туралы қаулыны ғана бергенін, басқа құжаттарды бермегенін хабарлады. 

Сот іс бойынша құжаттарды зерделеп, іс қатысушыларын тыңдап, бас редактор ақпараттың дұрыстығын тексермей, Б.Нажметдинұлына нұқсан келтіретін дұрыс емес мәліметтерді таратты деген қорытындыға келді. 
Судья Б.Қайыпов Батырбековты 73-3-бап, 2-бөлім бойынша Әкімшілік құқық бұзушылық жасағаны үшін кінәлі деп тауып, қамауға алу түрінде жаза қолданды.

Сот қаулысында: «Сот А. Батырбековке айыппұл түріндегі шараны қолдануға негіз жоқ деп санайды, өйткені бұл әкімшілік шара. Әкімшілік құқық бұзушылық үшін жазаны қолдану мақсаттарына қол жеткізу үшін жеткіліксіз» делінген.
Амангелді Батырбеков сот қаулысымен келіспейді.

Депутаттың өзі «Әділ сөз» тілшісіне берген түсініктемесінде журналистке бұл істі сотқа дейін реттеуді ұсынғанын мәлімдеді.
«Амангелді Батырбеков мақаланы жарияланғаннан кейін бірден менің адвокатым оған хабарласып, құжаттарды зерделеуді және себепсіз айқайлап, қатты айыптауларға асықпауды ұсынды. Алайда, журналист оны қорқытудың қажеті жоқтығын айтып байланысқа шықпады. Егер мен және менің қорғаушым оны дұрыс емес деп санасақ, сотқа жүгінеміз. Әрине, оның «ұсынысын» пайдаланудан басқа ештеңе қалмады.

Өзін-өзі құрметтейтін журналист ретінде фактілерді тексерудің, құжаттармен танысудың орнына біреудің сөзіне сенуді жөн көретін адаммен сөйлесу мағынасыз және пайдасыз. 
Мен сот шешіміне ризамын ба?  Мен заңның салтанат құрғанын қалаймын. Батырбеков адвокаттың жағдайды сотқа дейінгі жолмен реттеу туралы ұсынысынан саналы түрде бас тартқанын нақты білемін. Бұл да оның құқығы», - деді депутат.

«Әділ сөз» түсініктемесі:

Журналист жала жапқаны үшін әкімшілік жауапкершілікке тартылды (көрінеу жалған ақпарат тарату). «Көрінеу» сөзі құқық бұзушылықтың осы құрамындағы кілт болып табылады. Бұл дегеніміз, осы мақала бойынша жауапқа тарту үшін журналист жарияланған кезде өтірік жазып жатқанын нақты білуі керек, бірақ сонымен бірге оны қандай да бір мақсатқа (мотивке) ұмтыла отырып, әдейі таратуы керек.
Сот қаулысымен сот талқылауы кезінде «көрінеу» белгісі дәлелденбеген және анықталмаған.
Журналистің өзі тергеушінің қолындағы қаулыдан мәліметтерді таратқанын түсіндірді. Мұны сотқа осы қаулыны өзі тергеушіден алып журналистке өзі бергенін түсіндірген куә растады.
Материал жарияланған кезде журналист шындықты жариялайтынына сенімді болды.
Тек жарияланғаннан кейін (жәбірленуші депутат түсіндіргендей) журналистке ол жариялаған мәліметтердің дұрыс еместігі туралы хабарланды.
Осы жағдайлардан шығатыны журналистің көрінеу жалған ақпарат таратпағаны анық. Журналист өзiнiң қолындағы тергеушiнiң шешiмiмен расталған растығына көз жеткiзген ақпаратты таратқан.
Сондықтан, сот журналисттің депутат туралы әдейі жалған ақпарат тарату себебін анықтаған жоқ.
Оның үстіне журналистің қолындағы қаулының жалғандығы ресми түрде анықталмады. Өзі қол қойған құжатқа қол қоюдан бас тартқан тергеушінің сөзі әлі күнге дейін ештеңені білдірмейді, сараптама жүргізілген жоқ.
ӘҚБтК-нің 10-бабына сәйкес кінәсіздік презумпциясы кінәлілікке қатысты кез-келген күмән әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс қозғалған адамның пайдасына түсіндірілуі керек дегенді білдіреді. Алайда, бұл конституциялық қағиданы сот елемеді.
Сот журналисті жала жапқаны үшін заңсыз әкімшілік жауапкершілікке тартқаны белгілі болды.
Ал жалған деп аталатын ақпараттың мәні туралы тағы екі сөз. Журналист депутаттың бұған дейін алаяқтық жасады деген күдікке ілінгенін (ол қылмыстық іс бойынша күдікті болған) жазған. Сотта тергеуші депутаттың күдікті ретінде емес, тек қорғануға құқығы бар куәгер ретінде танылғаны туралы түсініктемелер берді.
Қылмыстық іс жүргізу кодексінде қорғануға құқығы бар куә – бұл сөздің толық мағынасында әлі күдікті емес, тек куәгер де ғана емес. Мұндай мәртебе тиісті күдік болған жағдайда беріледі, бірақ күдікті деп тану және әрекетті саралау үшін дәлелдер әлі жеткіліксіз. Бұл ретте қорғану құқығы бар куә қарапайым куәгерге қарағанда күдіктіге әлдеқайда жақын. Тіпті «қорғануға құқығы бар куәгер» терминін қарапайым талдау мұны растайды. Неден қорғану құқығымен? - қылмыс жасады деген күдіктен. Яғни, қорғауға құқығы бар куә тергеумен тексеріліп жатқан және болашақта күдікті мәртебесін бере отырып, ресми түрде ресімделуі мүмкін күдіктен қорғану үшін адвокат тартуға құқылы.
«Жалған ақпарат» деп аталатын бұл мазмұн журналистің қасақана өтірік айтпағанын, яғни оның іс-әрекетінде жала жабу құрамы жоқ екенін көрсетеді.
Прокуратура соттың заңсыз қаулысына шағымданады, ал жоғары тұрған облыстық сот бірінші сатыдағы соттың қатесін түзетіп, журналисті ақтайды деп үміттенеміз.
Ал полицияға үмітсіз жағдайға байланысты жүгінген депутатқа Азаматтық кодекстің 143-бабымен мұқият танысуға кеңес беруге болады, оның 3-тармағында өз құқықтарына немесе заңды мүдделеріне нұқсан келтіретін мәліметтер жарияланған азаматтың өз жауабын сол бұқаралық ақпарат құралдарында тегін жариялауға құқығы бар екендігі көзделген, ол үшін БАҚ-қа өз жауабыңызды жазбаша түрде жолдау қажет.
Жауапта сіз өзіңіздің ұстанымыңызды егжей-тегжейлі сипаттай аласыз және журналистің неден қателескенін көрсете аласыз. Әдетте, БАҚ мүдделі тұлғалардың мұндай жауаптарын қуана жариялайды, жанжал шешіледі, ал абыройға мүлдем зиян тигізбейді. Ал оқырмандар (көрермендер, тыңдармандар) толық ақпарат алады және жалпы қоғам тек ұтады. Депутат мырза, түрме камерасымен емес, сөзге сөзбен күресу керек!