Қазақстандағы сөз бостандығының бұзылуы 2023 жылғы 9-16 наурыз аралығы

20 наурыз 2023

2023 жылдың 9-16 наурызы аралығында Қазақстандағы пікір білдіру, ақпарат алу және тарату құқығының жағдайына шолу.

Бұқаралық ақпарат құралдарының нақты жағдайын айқындайтын мемлекеттік лауазымды қызметкерлердің көпшілік алдында сөйлеген сөздері мен іс-әрекеттері

БАҚ пен сөз бостандығының нақты жағдайына баға беру

Наурыздың 10-ы.

БАҚ (Қазақстан)

Қазақстан халықаралық рейтингте «еркін емес елдер» санатына енді

Freedom House құқық қорғау ұйымы «Әлемдегі еркіндік 2023. Демократия үшін күрестің 50 жылдығы» атты мерейтойлық салыстырмалы баяндамасын жариялады.
«Әлемдегі еркіндік» белгілі бір елдердегі немесе аумақтық шекаралардағы адамдардың еркіндік деңгейін талдап, оны 100 балдық шкала бойынша бағалайды. Елдерді еркін, ішінара еркін және еркін емес деген қарапайым санаттарға бөледі.
Биыл ең еркін елдердің 1 орнын Норвегия, Швеция және Финляндия өзара бөлісті (әрқайсысы 100 ұпай), ал Оңтүстік Судан (1 ұпай) мен Сирия (2 ұпай) соңғы орында.

Қазақстан «Еркін емес елдер» санатында қалды. Еліміз 23 ұпай жинады. Қырғызстан 28-орынға және Египет 18-орынға орналасты.
Сөз және сенім бостандығы тарауында зерттеушілер Қазақстандағы тәуелсіз БАҚ-тың шектелгенін атайды.
Хабарламада «Баспасөз бостандығы Конституциямен бекітілгенімен, бұқаралық ақпарат құралдарының көп бөлігі биліктің бақылауында немесе мемлекетке жақын кәсіпкерлерге тиесілі. Тәуелсіз БАҚ пен журналистер үнемі жабылады немесе қудаланады, өз-өзіне цензура кең таралған», - делінген.
Freedom House: «билік бұқаралық ақпарат құралдарына кіруді шектеу үшін интернетті де пайдаланады» деп атап өтеді.

ҚР Парламенті Мәжілісі мен мәслихаты депутаттарының кезектен тыс сайлауы

Наурыздың 11-і.

BESmedia.kz (Алматы қ.)

Журналистер аумақтық сайлау комиссияларының ақпарат ұсынбағанын мәлімдеді

BESmedia.kz тәуелсіз жобасының тілшілері Алматы мәслихатының депутаттарын сайлауда партиялардың шығындарына зерттеу жүргізді. Ашық көздерден олар Amanat және Baytaq партиялары туралы деректерді тапты.
Журналистер «Алматы аумақтық сайлау комиссиясы 3 наурыздан бастап қалған партиялардың сайлау қорының жай-күйі туралы ақпаратты жарияламады», - деп жазады.

Басылым жалпы алғанда Қазақстандағы жағдай бірдей екенін атап өтеді. Мәслихат пен Мәжіліс депутаттығына кандидаттардың, партиялардың қаржысы туралы ақпарат үзік-үзік қолжетімді. Әр облыс пен қала өз форматында ақпаратты ұсынады.
«АСК сайлау науқаны кезінде партиялардың қаржылық ағындары туралы толық ақпаратты жарияламай, сайлаушылар алдындағы міндеттерін орындамады. Бұл заң талаптарын бұзады және сайлаушылардың сайлау процесіне қандай күштер мен құралдар тартылып жатқаны туралы шынайы ақпарат алуына кедергі келтіреді», - дейді. Журналистер бұл жағдай сайлаудың тұтастығы мен ашықтығына қауіп төндіреді деген пікірде.

Наурыздың 13-і.

БАҚ (Қазақстан)

ОСК төрағасы 14 наурыздан бастап сайлаушылардың сауалнама нәтижелерін жариялауға тыйым салынғанын еске салды

Орталық сайлау комиссиясының төрағасы Нұрлан Әбдіров 14 наурыздан бастап ОСК-ға тиісті қызмет туралы хабарлаған 11 заңды тұлға жүргізген қоғамдық пікірге сауалнама нәтижелерін жариялауға, сондай-ақ қайта басып шығаруға тыйым салынғанын еске салды.
Орталық сайлау комиссиясының төрағасы Нұрлан Әбдіров: «Сайлау туралы» Конституциялық заңның нормаларына сәйкес қоғамдық пікірге сұрау салу нәтижелерін, сайлауға байланысты өзге де зерттеулер нәтижелерінің болжамдарын жариялауға, дауыс беру күніне дейін 5 күн ішінде және дауыс беру күні желіде кандидаттарға «жақтап» немесе «қарсы» дауыс беруге жол берілмейді. Осылайша, бүгін 13 наурыз сауалнама нәтижелерін жариялаудың соңғы күні. Ертеңнен бастап сауалнама нәтижелері туралы ақпаратты жариялауға, сондай-ақ қайта басып шығаруға тыйым салынады», - деді.

Наурыздың 14-і.

Shishkin_like (Алматы)

«Ауыл» партиясында қаржылық есептер құпияландырылды

Саяси бірлестік қаржылық есептерді жарияламайтындықтан, тәуелсіз Shishkin_like жобасының журналисі партия мүшелеріне мәлімет сұрап жүгінген. «Ауыл» партиясы төрағасының орынбасары Анас Баққожаев: «Партияның ішкі басқару органдарының шешіміне сәйкес, мұндай ақпарат қолжетімділігі шектеулі ақпарат санатына жатады және жария етуге жатпайды», - деді.

Мемлекеттік кірістер комитеті де жоба журналисіне мұндай мәселелер «құрылтайшылық және басқа да құжаттармен реттелетін саяси партияның ішкі қызметіне жатады» деп түсіндірді.

«Әділ сөз» заңгері Сергей Уткиннің түсініктемесі:

«Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» Конституциялық заңның 33, 34-баптарына сәйкес кандидаттардың, саяси партиялардың сайлау науқанын қаржыландыру мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен де, сайлау қорларын қалыптастыру есебінен де жүзеге асырылады. Ол үшін арнайы уақытша банктік шоттар ашылады. Бюджеттік қаражатпен жүргізілетін барлық операцияларды сайлау комиссияларының өздері жүргізеді, ал сайлау қорларындағы операциялар бойынша банктер апта сайын сайлау комиссияларына толық есеп береді.
Конституцияның 18-бабына сәйкес мемлекеттік органдар, қоғамдық бірлестіктер, лауазымды адамдар және бұқаралық ақпарат құралдары әрбір азаматқа оның құқықтары мен мүдделерін қозғайтын құжаттармен, шешімдермен және ақпарат көздерімен танысу мүмкіндігін беруге міндетті.
Сайлау алдындағы үгіт-насихаттарды қаржыландыру сайлаушылардың мүдделеріне әсер ететіні анық, өйткені сайлау нәтижелері қаржыландыруға да байланысты. «Ақпаратқа қол жеткізу туралы» Заңның 1-бабының 8) тармағына сәйкес қолжетімділігі шектелген ақпаратқа Заңмен қорғалатын құпия, қолжетімділігі шектеулі дербес деректер жатады.
Осылайша, қоғамдық бірлестіктерге кіретін саяси партиялар, сондай-ақ мемлекеттік органдарға кіретін сайлау комиссиялары сайлаушылар мен бұқаралық ақпарат құралдары өкілдеріне сайлау науқандарын қаржыландыру туралы шектеулі ақпарат санатына жатпайтын ақпаратқа қолжетімділікті қамтамасыз етуге міндетті.

Наурыздың 14-і.

Арман Шораев (Астана қ.)

Өзін-өзі ұсынған блогерге Қазақстан Халықтық партиясы туралы пікірі үшін айыппұл салынды

14 наурызда Астана қаласының әкімшілік құқық бұзушылықтар жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соты медиа менеджер, қоғам қайраткері, Мәжіліс депутаттығына өзін-өзі ұсынған кандидат Арман Шораевты ҚР ӘҚБтК 104-бабы бойынша құқық бұзушылық жасағаны үшін (кандидаттар, саяси партиялар туралы көрінеу жалған мәліметтер тарату) кінәлі деп тапты.

Сот талқылауы Қазақстан Халықтық партиясының мүшесі Нұрия Балтабайқызының талап-арызы бойынша басталды. Ол А.Шораевтың 20 ақпандағы әлеуметтік желідегі пост-түсініктемесін ҚХП кандидаты ретінде өзінің ар-намысына, қадір-қасиетіне және іскерлік беделіне нұқсан келтіреді деп санайды.
Арман Шораев ҚХП төрағасы Е.Ертісбаевтың сұхбатына жауап ретінде Е.Ертісбаевтың парағынан партия мүшелері бейнеленген суреттің скриншотымен пікір жариялады.

Сот отырысында Шораев түсініктеме жазғанын және оның жазған сөздері Е.Ертісбаевқа қатысты екенін, бірақ арыз берушіні танымайтынын айтты. Медиа менеджердің қорғаушысы Арман Шораевтың әрекетінде аталған бап бойынша әкімшілік құқық бұзушылықтың болмауына байланысты істі қысқартуды талап етті.
Сот тараптардың пікірін тыңдап, іс материалдарын зерделей келе, посттағы сөздер постқа иллюстрацияда бейнеленген ҚКП мүшелеріне арнап жазылған деген қорытындыға келді.
Сот Арман Шораевқа мемлекет пайдасына 69 000 теңге айыппұл салды.
Арман Шораев сот қаулысымен келіспей, апелляциялық сотқа шағымданбақшы.

Наурыздың 14-і.

«Газета для пенсионеров» (Қарағанды қ.)

«Газета для пенсионеровқа» тек «Аманат» туралы жазу ұсынылмайды

14 наурызда «Газета для пенсионеров» редакциясына Қарағанды облысының ішкі саясат басқармасынан (ІСБ) сайлау заңнамасын бұзу туралы ескерту туралы қоңырау түсті.
Басылымдағы заң бұзушылық «Имидж – ничто..» атты мақалада «Аманат» партиясы екі рет айтылады, ал басқа партиялардың атаулары жоқ. Редакцияға заң бұзушылықты газеттің келесі санында жою ұсынылды.
«Газета для пенсионеров» 6250 дана тиражбен екі аптада бір рет шығады.

Журналист пен БАҚ-қа қауіп/Журналистерге шабуыл

Наурыздың 13-і.

Azh.kz, «Ақ Жайық» (Атырау)

«Ақ Жайық» «Роскомнадзор» талаптарын орындаудан бас тартты

Ресей Федерациясының байланыс, ақпараттық технологиялар және бұқаралық коммуникациялар саласындағы федералды қадағалау қызметі (Роскомнадзор) «Ақ Жайық» сайтының хостинг-провайдері сайт иесіне «В Изюме после отхода армии РФ нашли массовое захоронение» (azh.kz, 16.09.2022 ж.) атты мақаланы алып тастау туралы талап етіп хабарлама жіберді. Егер бір тәулік ішінде мақала жойылмаса, хостинг провайдеріне көрсетілген ресурсқа кіру шектеледі.

Роскомнадзор хабарламасында «Ақпараттық ресурстың иесі хостинг провайдерінен немесе аталған өзге тұлғадан тиісті хабарлама алған сәттен бастап бір тәулік ішінде заңды бұза отырып таратылатын ақпаратты жоюға міндетті», - делінген.
Хат «Ресей Федерациясының Бас прокурорының немесе оның орынбасарының 11.03.2023 № 27-31-2023 ақпараттық ресурстарға қол жеткізуді шектеу жөніндегі шараларды қабылдау туралы талабы негізінде жіберілді. Треб81-23».
«Ақ Жайық» мақаланы өшіруден бас тартты.

Наурыздың 16-сы.

Ольга Воронко, Ratel.kz (Павлодар қ.)

Мәсімовтің ісіндегі куәгер журналистке қарсы арызды полицияның талабы бойынша жазғанын айтты

16 наурызда қылмыстық істер жөніндегі сот отырысында Павлодар облысының полиция департаментінің бұрынғы бастығы Нұрлан Мәсімовке қатысты SECURITY FACTORY ЖШС құрылтайшысы азамат Айдарханов 2021 жылы полиция қызметкерлерінің талабы бойынша журналист Ольга Воронконың үстінен арыз жазғанын айтты. Кім талап еткенін куәгер айтпады.

Еске салайық, журналист Полиция департаментіне оқ-дәрілер мен оқ өткізбейтін кеудешелерді жеткізіп бергені үшін қомақты лот ұтып алған SECURITY FACTORY ЖШС компаниясы туралы материал жазған болатын.
Айдарханов мақаладағы факті бойынша «адамның жеке немесе отбасылық құпиясын құрайтын жеке өмірі туралы мәліметтерді бұқаралық ақпарат құралдарында оның келісімінсіз тарату, не өзге де дербес деректерді заңсыз жинау және (немесе) өңдеу нәтижесінде адамның құқықтары мен заңды мүдделеріне елеулі зиян келтіру» деген 147-бап 5-б бойынша полицияға жүгінді. 2021 жылдың шілдесінде журналистке қатысты іс ҚР ҚІЖК 2-тармағының 37-бабына 1-бөліміне сәйкес оның іс-әрекетінде қылмыс құрамының болмауына байланысты тоқтатылды.

Құқық қорғау, қадағалау және бақылау органдарына шақыру

Наурыздың 15-і.

Владимир Кириченко, aksu.ermak (Павлодар)

Блогерге біреудің мақаласын репост жасағаны үшін қорлады деген айып тағылды

Ақсу қаласы Жергілікті полиция қызметі (ЖПБ) учаскелік полиция инспекторы (ППБ) аға лейтенанты Қ.Дәуренбек Instagram желісіндегі aksu.ermak паблигінің әкімшісі Владимир Кириченкоға полиция бөліміне келу туралы хабарлама жолдады.
Бұған дейін паблик Ratel.kz сайтының «Сотня жителей Аксу платит алименты машинисту ЕЭК Дмитрию» (авторы Ratel.kz тілшісі Ольга Воронько). Бұл материалдың кейіпкері Судаков алдымен әлеуметтік желідегі материалды алып тастауды талап етті, содан кейін полицияға пабликтің атына шағым түсірді. Владимир Кириченко осы уақытта материалды өшіріп тастаған болатын.

Паблик әкімшісі материалдың авторы Ольга Воронкоға оның материалы полицияға шақырылуына себеп болғанын айтты.
Журналист Кириченконы не себепті шақырғанын және оның қандай жағдайда шақырылғанын білу үшін тергеушіге телефон соқты. К.Дәуренбек Судаков В.Кириченконы қорлағаны үшін қылмыстық жауапкершілікке тартуды талап еткенін түсіндірді. Оның арызын қараусыз қалдырмас бұрын және арызданушыға сотқа жүгінуге кеңес бермес бұрын, тергеуші Кириченкомен де сөйлесуі керек еді.
Владимир Кириченко полицияға келмеді, өйткені ол басқа қалада тұрады.

Сот/сотқа дейінгі шағымдар

Наурыздың 9-ы.

Андрей Скиба, «Наша Газета» (Қостанай қ.)

Газеттен 8 наурызды тойлаған дәрігерлер туралы ақпаратты жоққа шығару талап етілді

Қостанай қалалық ауруханасы бас дәрігерінің м.а. Бекболат Уәлиев 9 наурызда «Твой шанс» ЖШС директоры («Наша Газета» апталығының шығарушысы) Сергей Миролюбовқа тілші Андрей Скибаның басылымның сайтында жарияланған «Врачи праздновали!» - Претензии пациентов Костанайской городской больницы прокомментировали в олблздраве» мақаласына сотқа дейінгі шағым жіберді.

Уәлиев мақалада жарияланған ақпаратты дереу жоққа шығаруды немесе дәлелдер келтіруді талап етті.
Мақалада 7 наурыз күні дәрігерлер халықаралық әйелдер күнін тойлап жатқанда ауруханаға әкесін әкеліп дәрігердің қабылдауын бірнеше сағат күткені туралы әйелдің әңгімесі келтірілген. Сондай-ақ журналист денсаулық сақтау басқармасының мерекелік құттықтаулар кезінде жедел жәрдем бөлімі әдеттегідей жұмыс істеді, бөлім қызметкерлері жұмыс орындарында болды, қабылдау тоқтатылмады деген түсініктемесін келтіреді.
16 наурызда редакция сотқа дейінгі шағымға жауап берді.

«Наша Газетаның» бас редакторы Тимур Гафуровтың жауабында мақалада ресми ақпарат пен бастапқы дереккөзден алынған ақпарат берілген. Сонымен қатар, шағымда теріске шығару мәтіні жоқ. Редакция сайтқа даулы мақаланың астына түсініктеме ретінде сотқа дейінгі талап арыздан үзінді орналастыруды ұсынды.

Наурыздың 10-ы мен 14-і.

Георгий Говоров, «Наша Газета» (Қостанай)
Екатерина Комиссарова (Қостанай)

Журналисті екі мұғалімнің дауы бойынша сотта жауапкер етпек болды

10 наурызда Қостанай қаласының әкімшілік құқық бұзушылық істер жөніндегі мамандандырылған сотында Қостанай халыққа қызмет көрсету колледжінің педагог-дефектологы Екатерина Комиссароваға жала жабу (ҚР ӘҚБтК 73-3 бабы) бойынша сот отырысы басталды. Арызданушы колледж директоры Айгүл Нұркина.
Сотқа журналист Георгий Говоровтың мақаласы себеп болды, онда Комиссарова ақшасын қайтармаған директор Нұркинаны алаяқтық жасады деп айыптайды. Бұл оқиға туралы «Наша Газета» 27 қаңтарда Комиссарованың мәлімдемесі мен тергеушінің қаулысына сілтеме жасап хабарлаған. Мақаланы дайындаған журналист Айгүл Нұркинаға да хабарласқан. Ол пікір білдіруден бас тартқан.

Отырыста арызданушының адвокаты М. Шуақпаев сот талқылауын жабық режимде өткізу туралы өтініш білдірді. Өйткені «сот талқылауының мәні «Наша Газетаның» тілшісі Георгий Говоровтың әрекеттері заңсыз. Ол сол үшін жоғарыдағы бап бойынша сотқа тартылуы керек» дейді.
Судья Елена Лымарь өтінішті заңды негіз болмағандықтан, оны қанағаттандырудан бас тартты.
Адвокат журналисті жауапкершілікке тартуды да сұрап: «Сот тақырыбы Говоров ойлап тапқан тақырыппен жарияланған мақала болғандықтан, Комиссарова мен Говоровтың жәбірленуші Нұркинаға қатысты жала жабуын бөлек емес, бірге қарауды сұраймын» дейді.

Судья Георгий Говоровқа қатысты әкімшілік іс қозғалмағандықтан, өтінішті қарау мүмкін емес деп түсіндірді.
Журналистен сот отырысында жауап алынды.
14 наурызда Сот Е.Комиссарованың іс-әрекеттерінде әкімшілік құқық бұзушылықтың болмауына байланысты іс тоқтатылды.
Судья Елена Лымар «Наша Газета» апталығында баяндалған мәліметтер шынайы және шындыққа сәйкес келеді, тіпті мәтінде жәбірленуші тарап үшін жағымсыз ақпарат болса да, жала жабу емес», - деп түйіндеді.

Наурыздың 15-і.

«Наша Газета» (Қостанай қ.)

Секс-ұясы туралы мақала «массаж салоны» қызметкерінің отбасылық өміріне кедергі келтірді

Қостанай тұрғыны осыдан 4 жыл бұрын 2019 жылғы 21 ақпанда басылымның YouTube каналында жарияланған «Кто и как работает в костанайских притонах под прикрытием салонов массажа» бейнеролигін алып тастауды талап етіп «Наша Газета» басылымының WhatsApр-қа чатына хабарласты.
Ролик «Почем «клубничка» в массажном малиннике?» атты мақалада жарияланды. Мақаланың авторлары Ольга Лихограй мен Дмитрий Петренко массаж салондарының жұмысын талдап, бұл жезөкшелер үйінің жұмысына өте ұқсас деген қорытындыға келеді. Мақаланы дайындау кезінде массаж салондарының ішіне жасырын камера орнатылып, бірақ жарияланған кезде қызметкерлердің беттері мозаикамен жабылды.

Қостанай тұрғыны бұл видеоның таралуына қарсы. Оның үстіне, ол дәл қазір видеоның қай жерде таралып жатқанын көрсете алмады. Әйел видио рұқсатсыз түсірілгендіктен жоюды талап етті, сол видео оның қазіргі отбасылық өміріне кедергі келтіруде.
Редакция өшіруден бас тартқаннан кейін әйел прокуратура мен сотқа жүгінемін деп қорқытты.

БАҚ-ты жабу/БАҚ-ты шығаруды тоқтата тұру / ресурсты бұғаттау

Наурыздың 13-і.

БАҚ (Қазақстан)

Қазақстандық сайттар мобильді нұсқада уақытша қолжетімсіз болды

Hoster хостинг-провайдерінің басшысы Денис Сухачев Қазақстандық сайттар мобильді нұсқаларда уақытша қолжетімсіз болып шықты, деп хабарлады.
Сухачев әлеуметтік желіде: «Бүгін түнде kz домендерінің dns-жазбаларымен «апат» болды, ол әртүрлі сайттарға әсер етті. Қазір олар белсенді түрде жөндеуде, жазбалар жаңартылуда және бәрі жұмыс істеуі керек», - деп жазды.
Ол мобильді құрылғыларда кейбір сайттар доменнің орналасқан жері мен дизайнына қарамастан ашылмағанын айтты.

«Хостинг провайдерлері мен қызметтері тарапынан ешқандай проблемалар болған жоқ, егер болса, бұл жай ғана кездейсоқтық»,-деп жазды Сухачев.
Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігінде (ЦДИАӨМ) бірқатар қазақстандық сайттардың қолжетімсіздігі DNS-жазбаларды жаңартумен түсіндірілді.

Сейсенбіде ЦДИАӨМ баспасөз қызметі ҚазТАГ агенттігінің сұрауына «Астана уақытымен сағат 18.00-ден кейін жекелеген байланыс операторлары желісінде проблемалар тіркеліп, нәтижесінде бірқатар қазақстандық домендердің қолжетімсіздігі анықталды. Белгілі болғандай, Kaznic (Қазақ желілік ақпарат орталығы) Қазақстандық домендердің DNS-жазбаларына жоспарлы жаңартулар жүргізді, содан кейін жекелеген байланыс операторларында кэштелген DNS-серверлерде қателер пайда болды, олар бос жазбалар алды. Қазіргі уақытта байланыс операторлары кэштеу DNS-серверлерін қайта жаңартуда, жоғарыда аталған мәселелер шешілуде», - деп хабарлады.

Наурыздың 14-і.

Shishkin.like (Алматы қ.)

Instagram BI Group туралы материал логотипіне байланысты бұғатталды

BI Group құрылыс компаниясының өкілдері Shishkin.like Instagram аккаунтында жарияланған материалда зияткерлік меншік құқығының бұзылғанын мәлімдеді. Атап айтқанда, постқа компанияның сауда белгісін пайдаланған. Әлеуметтік желі ережелеріне сәйкес, жазба сауда белгісін бұзғаны үшін жойылды. Тәуелсіз БАҚ басшысы Дмитрий Шишкин жоба журналистері цензурадан айналып өтетінін айтты. Келесі жолы компанияның логотипін осы компания туралы материал жариялаған кезде пайдаланбайды.

Сот процесінің жариялылығы принципін бұзу

Компьютерлік ақпаратқа заңсыз қол жеткізу, DDoS шабуылдар

Ақпарат беруден бас тарту, шектеулер және талаптарды бұзу

Наурыздың 9-ы.

БАҚ (Қазақстан)

Сот БАҚ өкілдеріне қызметтік өкілеттігін «құпия» асыра пайдалану ісі бойынша үкімнің егжей-тегжейлерін бермеді

BaigeNews.kz сайтының ресми сауалына жауап берген қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық әскери соты бұрынғы қорғаныс министрі Мұрат Бектановқа үкім шығарылғанын хабарлады.
9 наурызда редакция сот экс-қорғаныс министрі Мұрат Бектановтың Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 451-бабы (қызметтік өкілеттігін асыра пайдалану) бойынша айыпты деп танылып, ол 12 жылға бас бостандығынан айырылғанын хабарлады. Істің «Құпия» айдарымен қаралғанына сілтеме жасаған сот толығырақ ақпарат бермеді, деп жазды.

«Бұрынғы қорғаныс министрі «қызметтік өкілеттігін асыра пайдаланды» деген айыппен сотталды, бірақ процесс жабық болды, оның нақты не үшін сотталғаны түсініксіз. Жазалаудағы негізгі міндет белгілі бір адамнан кек алу емес, қоғамға жасауға болмайтын нәрсені көрсету. (...) Бап пен мерзімін көрсеткеннен гөрі, түсіндіру қажет» дейді shishkin_like Telegram арнасының негізін қалаушы журналист Дмитрий Шишкин.

Наурыздың 13-і.

«Мой город» (Орал қ.)

БҚО-дағы аудан әкімі журналистке жауап беруге уақыт таппады

Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданындағы еріген су көлемінің артуына және тұрғындардың су тасқыны қаупінен қорқуына байланысты «Мой город» редакциясы аудан әкімі Ерболат Ахметовке ауызша сауал жолдады. Журналист Жымпиты ауылының тұрғындарына су тасқыны қаупі төніп тұрғанын және қауіптің алдын алу үшін билік қандай жұмыстар жүргізіп жатқанын айтуды сұрады.

Редакция Telegram-арнасында: «Біздің басылымның сұрауы бойынша Сырым ауданы әкімінің орынбасары Ерболат Ахметов журналистің сұрақтарына жауап беруге уақыт таппады, бірақ жазбаша сұрау жіберуді ұсынды», - деп жазды.
«Әділ сөзі» заңгері Сергей Уткиннің түсініктемесі:
БАҚ туралы Заңның 18-1-бабы, осыған байланысты ауызша сұрау салу негізінде ақпарат беруден бас тарту заңсыз болып табылады.

Наурыздың 13-і.

Әлия Ахмедиев, Ratel.kz (Талдықорған)

Талдықорған әкімдігі Ratel.kz сауалдарын елемейді

Ratel.kz сайтының Алматы және Жетісу облыстары бойынша меншікті тілшісі Әлия Ахмедиева: Талдықорған қаласы әкімінің баспасөз хатшысы Мәди Шәкенов Ratel.kz сайтының сауалдарын жиі елемейді деп хабарлайды.
Журналист «Пресс-секретарь акима Талдыкоргана, игнорирующий запросы Ratel.kz, стал лучшим среди коллег» атты мақаласында: «Ол біздің басылымға немқұрайлылық танытып, қажетті ақпаратты жинап үлгере алмайтындығымен түсіндірді және алдағы уақытта пысығырақ болуға уәде берді», - деп жазды.

Наурыздың 14-і.

БАҚ (Астана)

Облыстық әкімдікте Орал әуежайына қатысты жағдай ақыры түсіндірілді

14 ақпанда журналистер Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасарына Орал халықаралық әуежайын (Батыс Қазақстан облысы) Қазақстан-Ресей консорциумына беруге байланысты сұрақтар қойған еді. Бұдан кейін Премьер-Министрдің орынбасары бұл стратегиялық нысан туралы емес – ұшу-қону жолағы және алаңдауға негіз жоқ екенін түсіндірді, бірақ БАҚ өкілдерінің қосымша сұрақтарына жауап ретінде жағдайды қарап, облыс басшылығынан ақпарат сұрап, есеп беруге уәде берген. Нәтижесінде ол уәдесінде тұрмады.

14 наурызда Үкімет кулуарында Батыс Қазақстан облысының әкімі Нариман Төреғалиев журналистерге Орал әуежайы туралы оқырмандар мен көрермендерді дұрыс хабардар ету керектігін айтты.
Журналист Айнұр Коскинаның айтуынша, Төреғалиев шетелдік инвесторларға, яғни ресейлік компанияға Орал әуежайында сервистік қызмет көрсететін басқарушы компанияның 49% берілгенін мәлімдеді. Әуежайдың барлық стратегиялық нысандары мемлекеттің меншігінде және осыған байланысты ешқандай қауіп жоқ.

Наурыздың 15-і.

Ботагөз Омарова, 101TV.kz (Астана)

Қорғаныс министрінің орынбасары WhatsApp желісінде журналисті бұғаттап тастады

101TV.kz арнасындағы MediaDialog пікірталас клубы жобасының авторы, журналист Ботагөз Омарова әлеуметтік желіде Қорғаныс министрінің орынбасары Мұхамеджан Таласовты бағдарламаға қатысуға шақырғанын хабарлады. Әскери зейнеткерлердің Астанаға келуі жоспарланып отыр, олар өз сұрақтарын тікелей қорғаныс істері жөніндегі ведомоствоға қойғысы келеді. Алайда, Ботагөз Омарованың айтуынша, Таласов ресми шақыруға жауап бермей, кейін оны WhatsApp желісінде бұғаттаған.

Наурыздың 15-і.

Protenge.kz (Алматы қ.)

Protenge.kz: шенеуніктер ШЕКТЕУСІЗ ақпаратқа ҚҮП грифін өз бетінше қояды

Protenge.kz тәуелсіз жобасының журналистері бюджеттік шығыстар туралы ақпарат қазақстандықтардан жасырын болмау керек деп санайды. Тек мемлекеттік құпия. Алайда, заңда ҚҮП «қызметтік үшін пайдалану» ұғымы өте бұлыңғыр және көптеген бюрократтар мұны өздерінің шығындары туралы мәліметтерді ашудан бас тартуға пайдаланады.
Жоба журналистері «Қаржы министрі Жамаубаев президенттің жалақысын жасырды. Одан президенттің қанша алатынын сұраған. Министр жалақыны атамады және бұл ашық ақпарат емес екенін түсіндірді. Яғни, қазақстандықтар президентті дауыс беру арқылы жұмысқа алды, бірақ қанша жалақыға жұмысқа алғанын білу маңызды емес», - деп жазды. Егер бір-біріне адал болмаса үкімет пен азаматтар арасында сенім орнату қиынға соғатынын айтады.

«Әділ сөз» заңгері Сергей Уткиннің түсініктемесі

Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік құпиялар туралы» Заңның 17-бабы 1-тармағының 8) тармақшасына сәйкес, қамтамасыз етуді ашатын мәліметтерді қоспағанда, республикалық және жергілікті бюджеттер қаражатының қалыптасуы мен жұмсалуы туралы мәліметтер құпияландыруға жатпайды.
Тиісінше, көрсетілген мәліметтер жұртшылықтан және «ҚҮП» (қызметтік үшін пайдалану) белгісімен жасырылмауға тиіс. Қазіргі уақытта ақпаратқа қол жеткізу мәселелері бойынша заңнамаға өзгерістер дайындалуда, онда «ҚҮП» белгісі бар құжаттарды шектеу көзделуде.

Наурыздың 16-сы.

qumash_kz (Астана)

Полицейлер Астана іргесіндегі мешітте болған шабуылдың жай-жапсарын айтудан бас тартты

14 наурызда 716.kz ақпарат агенттігі Жібек жолы (Астана маңы) ауылының 33 жастағы тұрғыны әйелімен жанжалдасып, астаналық мешітке барып, имамға 13 жерден пышақ ұрғанын хабарлады. Басылым оқиғадан сәл бұрын осы жұптың неке қию рәсімін жасаған осы имам ба, соны анықтауға тырысты.

Telegram арнасының редакциясы Қазақстан мұсылмандары діни басқармасына (ҚМДБ) хабарласты. Онда журналистке шабуыл имамға емес, мешіттің шаруашылық меңгерушісіне жасалғанын растады.
Астана полиция департаменті тергеу құпиясын алға тартып, оқиғаның егжей-тегжейін анықтаудан бас тартты. Олар шабуылдаушының тергеу изоляторда жатқанын ғана хабарлады.

Наурыздың 16-сы.

БАҚ (Астана қ.)

Қорғаныс министрі журналистің ҰҚКҰ (ОДКБ) жаттығулары туралы сұрағына жауап бермеді

Қазақстанның Қорғаныс министрі Руслан Жақсылықов кейбір мәліметтер бойынша Беларусьте өтуі тиіс ҰҚКҰ (ОДКБ) жаттығуларына қазақстандық әскерилер қатыса ма деген сұраққа тікелей жауап берген жоқ.
Журналист Айнұр Коскинаның хабарлауынша, министр Жақсылықов қазақстандық әскерилердің барлық жаттығулары бекітілген бірлескен іс-шаралар жоспары бойынша өтетінін мәлімдеген. Журналистің: «министр мырза, биылғы жылы жоспарланған оқу-жаттығулардың қашан өтетінін ең болмағанда, мезгілін атаңызшы», деген нақтылау сұрағына: «Мен сізге қазір біздің жұмыс кесте бойынша есеп бере алмаймын. Уақыт келеді, біз жұмыс істейміз және сізге жеткіземіз» деді.
Әрі қарай, министр басқа отырысқа баратынын айтып, журналистке жауап бермей кетіп қалды.

Журналист пен БАҚ-қа қатысты статистикаға қосылмайтын оқиғалар

Наурыздың 9-ы.

Алина Навроцкая, «Костанайские новости» (Қостанай)

Қостанай облысында баласын мектепке жібермеген ана журналисті сотпен қорқытты

«Костанайские новости» газетінің тілшісі Алина Навроцкая Силантьевка ауылындағы баланың мектепке бармағаны туралы материалды жариялауға дайындап жатқан. Мектеп мұғалімдерімен, кәмелетке толмағандар ісі және олардың құқығын қорғау комиссиясының хатшысымен сөйлескен журналист баланың анасымен де кездесуге тырысты.
9 наурызда «Костанайские новости» жарияланған «За закрытой дверью» атты мақаласында Алина Навроцкая: «Анасы тілшілерге өз ұстанымын түсіндіргісі келмеді. Бізді сотпен қорқытты», - деп жазады.

Наурыздың 12-сі.

ng.kz сайты (Қостанай қ.)

Форумда пікір жазған адам иллюстрациялық суреттегі сыра үшін «Наша Газетаны» «құзырлы органдармен» қорқытты

«Наша Газета» апталық веб-сайтының қолданушысы Victor Yang WhatsAp желісінде «Наша Газета» қолданушысының 111 лақап атымен жазған пікірі ҚР 2003 жылғы 19 желтоқсандағы №508 «Жарнама туралы» Заңының алкоголь өнімдерін жарнамалауға тыйым салу туралы 13-бабын бұзғанын хабарлады.
Бұл сайт оқырмандары пікір қалдыра алатын басылым форумы. Көрсетілген пікірде супермаркеттің өнімдері, оның ішінде сыра банкалары салынған себеттің суреті бар.

Редакция бұл фотосуретте тауарды сатып алуға шақыру немесе оның сипаттамаларын жарияламадық деп қарсылық білдірді. Алайда, Victor Yang атты қолданушы: «не жарнамаланғаны маңызды емес. Бұл жай ғана фотосурет болса да алкоголь өнімдерінің сауда белгісі қолданылғаны маңызды. «Жарнама» ұғымының анықтамасына сәйкес, ол ақылы болуы міндетті емес» деді.
Ақырында шағым авторы: «алкогольді ішімдіктерді жарнамалау туралы мен құзыретті органдардың назарын аударуға тырысамын солар анықтасын» деп қорытындылады.

Мониторинг «Әділ сөз» қоры тілшілерінің және ашық көздерден алынған ақпараттар бойынша дайындалды.

«Әділ сөз» қорының мониторинг қызметінің жетекшісі Елена Цой

e-mail: lena@adilsoz.kz

Мониторингке қатысты сұрақтар бойынша info@adilsoz.kz -ке хабарласуға болады.