14 ақпан
Құқық қорғаушылар АҚДМ ұсынған «Масс-медиа туралы» заң жобасының нормаларын сынға алды
14 ақпанда «Әділ сөз» халықаралық сөз бостандығын қорғау қорының президенті Карла Жаманқұлова мен «Правовой медиа-цетр» ҚҚ заңгері Гүлмира Біржанова Atameken business телеарнасында «Дневной формат» бағдарламасының тікелей эфирінде Ақпарат және қоғамдық даму вице-министрі Қанат Ысқақовпен «Масс-медиа туралы» жаңа заң жобасын талқылады.
Құқық қорғаушылар талқылауға ұсынылған заң жобасы Мемлекет басшысының 2022 жылғы 16 наурыздағы жолдауында айтылып, әзірленуі тиіс жаңа БАҚ туралы заң емес екенін айтады. Заң жобасы қазіргі уақытта қолданыстағы екі заңның – «Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» және «Теле-радиохабарларын тарату туралы» заңдардан құрастырылған, ал АҚДМ ұсынған нормалар журналистің жұмысын айтарлықтай шектейді.
Ұсынылған заң жобасының 26-бабы құқық қорғаушылар мен журналистердің сынына ұшырап отыр. Онда редакция тапсырмасын ерекше жағдайда орындау, төтенше жағдай кезіндегі материалдарды жариялауға цензура бар. Жобадағы ерекше шарттар лаңкестікке қарсы іс-қимылдар мен әскери қақтығыстарға байланысты төтенше жағдай режимі енгізілген аумақтағы қызмет жағдайлары ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік, табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдай режиміне де қатысты.
Осыған байланысты ҚР Ақпарат және қоғамдық даму вице-министрі Қанат Ысқақов «ерекше жағдайлар» әскери қақтығыстар мен лаңкестікке қарсы операцияларға байланысты төтенше жағдай енгізілген аумақтағы қызмет жағдайлары туралы түсініктеме беруге уәде берді.
Жоғарыда аталған баптың журналистерге «құқық қорғау органдарының беделін түсіретін, қоғамдық тәртіп пен Қазақстан Республикасының қорғаныс қабілетіне нұқсан келтіретін ақпаратты таратуға тыйым салынады» деген тармағы құқық қорғаушылардың наразылығын тудырып отыр. Әскери ведомство ұсынған терминология Ресей Федерациясы өткен жылдың 4 наурызында Украинада соғыс басталғаннан кейін енгізген түзетулерге тікелей сілтеме болып табылады. Қазақстан өзінің халықаралық міндеттемелерінен бас тартқан жоқ және соғыс жағдайында емес. Бұл норма арқылы әскердегі кез келген мәселені көтерген мақала «әскердің беделін түсірді» ұғымына тура келуі мүмкін.
Құқық қорғаушылар жобадан 26-бапты алып тастау керек деп есептейді, өйткені қазақстандық заңнамада БАҚ қызметін «ерекше» кезеңде реттейтін «Әскери жағдай туралы» заңда нормалар бар. Сонымен қатар, Қазақстан заңнамасында жала жабатын және жалған ақпаратты таратқаны үшін жауапкершілікті қарастыратын нормалар жеткілікті.
Құқық қорғаушылар заң жобасын бұлай қабылдауға болмайды деп отыр. Заң жобасы қолданыстағы заңдардың баптарын қайталайды, цензураны енгізеді, армия туралы «ар-намысты қорлайтын» материалдар үшін әкімшілік және қылмыстық жауапкершілікті енгізеді, журналистердің белгілі бір тобына «пресс-карта» негізінде заңды түрде жеңілдіктер береді, интернет-ресурстардың және блогер мәртебесін белгілемейді, заң жобасында жарияланған ескіру мерзімін енгізу туралы норма жоғалып кетті.
Құқық қорғаушылар заң жобасын қайта жазуды талап етеді.
Бұған дейін медиа қорғаушылар мен журналистер «Масс-медиа туралы» заң жобасын қабылдауға қарсы бейбіт митингке шығуға дайын екендіктерін айтқан еді. Бұл туралы хабарлама 11 ақпанда Астана әкімдігіне жолданды.
15 ақпанда әкімдік бейбіт жиын өткізуден бас тартты. Жиын өтетін орында басқа ресми іс-шара өтеді немесе құрылыс-монтаждау жұмыстары жүргізіледі деген желеумен бос емес екені айтылды.
10 ақпан
АҚДМ телекоммуникация желілерінде заңнаманы бұзумен күресуде мемлекеттік органдардың өзара іс-қимылы туралы бұйрық жобасын жариялады
10 ақпанда Ашық НҚА сайтында «Телекоммуникация желілерінде Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарын сақтау мәселелері бойынша Мемлекеттік органдардың өзара іс-қимыл жасау қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Ақпарат және қоғамдық даму министрінің 2022 жылғы 27 қыркүйектегі № 409 бұйрығына толықтырулар енгізу туралы» ақпарат және қоғамдық даму министрлігінің бұйрығының жобасы талқылау үшін жарияланды.
АҚДМ Ережеге екі тармақты енгізуді ұсынады: «12. Уәкілетті орган «Байланыс туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 41-1-бабының 1, 1-1 және 1-2-тармақтарында көрсетілген заң бұзушылықтар белгілері бар материалдар анықталған жағдайда ақпараттық жүйе арқылы Қазақстан Республикасының арнаулы мемлекеттік органдарына және құқық қорғау органдарына жазбаша хабарлама жібереді, олар өз құзыреті шегінде тиісті шаралар қабылдайды.
Қазақстан Республикасының арнаулы мемлекеттік органдары мен құқық қорғау органдары осы Ереженің 12-тармағында көрсетілген уәкілетті органның жазбаша хабарламалары бойынша түпкілікті шешім қабылданғаннан кейін бес жұмыс күні ішінде ақпараттық жүйеде нәтижесін көрсетеді».
Бұйрық жобасы 2023 жылдың 24 ақпанына дейін талқылау үшін қолжетімді.
14 ақпан
6 наурыздан бастап адвокаттар БАҚ өкілдеріне сотқа дейінгі тергеу жұмыстарының барысы туралы айта алмайды
6 наурыздан бастап «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес және мемлекеттік қорғауға жататын адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 03.01.2023 жылғы Қазақстан Республикасының Заңы күшіне енеді.
Көптеген өзгерістер мен толықтырулардың қатарында ҚР Қылмыстық кодексінің 423-бабының бірінші тармағы – «Сотқа дейінгі іс жүргізу немесе жабық сот талқылауы деректерін жария ету» жаңа редакцияда көрсетілген. Жария етуге жол бермеу туралы заңда белгіленген тәртіппен ескертілген жария етуші адамдардың тізбесі «олар сеніп тапсырылған немесе қызмет, жұмыс немесе Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген өзге де негіздер бойынша белгілі болған адам» деген сөздермен толықтырылады.
«Норманың мәні мынандай құқық қорғау органдары, сот өз қалауы бойынша БАҚ-қа ақпарат бере алады, ал адвокат бере алмайды.
Адвокат жемқорлық, жалғандық, құқық қорғау органдары мен соттардың заңсыз әрекеттері туралы ашық айта алмайды. Адвокаттан көмек сұрап хабарласқан азаматтар адвокаттан сапалы заң көмегін ала алмайды», - дейді адвокат Айман Омарова.
InternationalMajorLawyers адвокаттық кеңсесінің адвокаты Руслан Қожахмет адвокаттар үшін ештеңе өзгерген жоқ деп санайды. Оның пайымдауынша, Қылмыстық кодекстің бабына толықтыру баспасөзге ақпарат таратқан тәртіп сақшыларының кесірінен жасалған.
