Қазақстандағы сөз бостандығының бұзылуы 2022 жылдың 6-13 қазаны аралығы

«Әділ сөз» сөз бостандығын қорғау халықаралық қоры 2022 жылдың 6-13 қазаны аралығында Қазақстандағы сөз бостандығы, ақпарат алу және тарату құқығының жағдайына зерттеу жүргізді.

6 қазан 

«Диапазон» (Ақтөбе қ.)

Сот шешімі: «Диапазон» газеті мектеп оқушысын өлтірген адамды қорлаған жоқ 

Ақтөбе соты 15 жастағы оқушы қызды өлтіргені үшін сотталған Сергей Науменконың ар-намысын қорғау және «Диапазон» газетіне қатысты моральдық шығынды өндіру туралы арызын қанағаттандырудан бас тартты. 

Сотқа арыз сот процесі туралы мақалаға байланысты берілген. Өмір бойына бас бостандығынан айырылған Сергей Науменко газетті ар-намысы мен қадір-қасиетіме нұқсан келтірді деп айыптады. Жарияланған мақалалар оны күйзеліске түсіргенін айтқан. Науменко 500 мың теңге көлемінде моральдық шығынды төлеуді, оның барлық суреттерін БАҚ-тан өшіруді және теріске шығаруды жариялауды талап етті.

«Диапазон»: «объективтілік үшін сот іс бойынша психологиялық-филологиялық сараптама тағайындады. Сараптама басылымның талапкерді қорламағанын анықтады. Сондай-ақ, журналистер оның суретін жариялауға рұқсат сұрауға тиісті емес», деп хабарлайды.

Сот шешімі әлі заңды күшіне енген жоқ.
 

6 қазан

Станислав Манаков, «Обозрение недели» (Павлодар қ.)

Білім басқармасы журналиске түк білмейтін спикер берді

Қазанның 3-і күні «Обозрение недели» газетінің журналисі Станислав Манаков Павлодар облысының Шарбақты ауданында мектеп оқушыларының жаппай улануын тексеру қорытындысына қатысты облыстық білім басқармасына жазбаша сауал жолдады. Журналист сұхбат алу үшін спикер сұрады.

Облыстық білім басқармасы бірнеше күннен кейін жаппай уланғаны үшін сөгіс алған Шарбақты аудандық білім бөлімінің басшысын сұхбат алу үшін берді. Бөліміне қатысты жүргізілген тексеру бойынша көптеген сұрақтардан ол мүлде бейхабар болып шықты. Осылайша, басылым тексеру бойынша сұрақтарға жауап алмады.

6 қазан

Интернет (Қазақстан)

Бір айда Қазнетке 20 миллионға жуық кибершабуыл жасалды

«Мемлекеттік техникалық қызмет» АҚ («МТҚ» АҚ) мәліметтері бойынша, бір ай ішінде - 5 қыркүйек пен 5 қазан аралығында «Киберқалқан» кешенінің қорғаныс құралдары арқылы 20 миллионға жуық кибершабуылға тойтарыс берді.

25-28 қыркүйек аралығында ерекше қарқын алған DDoS шабуылдары арқылы мемлекеттік органдардың веб-сайттарының жұмысын бұзу әрекеттері әлі де жалғасуда, бұл интернетке қосылуды қиындатуға әкеліп соқтырады.

Мемлекеттік техникалық қызмет кибершабуылдар елде және әлемде болып жатқан қоғамдық оқиғалармен, атап айтқанда, Қазақстандағы сайлау кезеңінің басталуымен байланысты деп болжайды. Мұндай шабуылдардың негізгі мақсаты Қазнет инфрақұрылымының жаһандық бұзылуы болуы мүмкін.

7 қазан

Төлеген Иманов, «Хабар 24» (Петропавл қ.)

Сауда орталығының күзетінен зардап шеккен телеоператор санитарлық нормаларды бұзды деп айыпталуда

6 қазанда «Хабар 24» арнасының телеоператоры Төлеген Иманов заңды кәсіби қызметіне кедергі жасау туралы іс бойынша сот отырысына шақырту алды, оған телеарнаның түсірілім тобы бір жылдан астам уақыт бойы қол жеткізді. Сотқа шақыру қағазымен бірге Иманов полициядан ӘҚБтК-нің 425-бабының 1-бөлігі (халықтың санитариялық-эпидемиологиялық заңнама талаптарын, сондай-ақ гигиеналық нормативтерді бұзу) бойынша оны әкімшілік жауапкершілікке тарту туралы хабарлама алды. Бір қызығы, құжат 2020 жылға арналған бланкіде жасалған, ал мәтінде 2022 жыл қаламмен түзетілген.

Төлеген Иманов Facebook парақшасында: «Репрессия көп күттірмеді. Неге 2020 жылдан? Полицияда айыппұл салуға арналған көптеген бланкілер бар, сіз оларды аяқтауды шештіңіз бе? Арман Кушбасов мені немен ұстағысы келеді, көшеде бетпердесіз жүрдім бе?» - деп жазды.

Келесі күні Петропавл қалалық ІІБ хабарламаға қатысты түсініктеме берді:

«ҚР Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 24-бабына сәйкес, қылмыстық қудалау органы істі дұрыс шешу үшін, қажетті мән-жайларды жан-жақты және объективті зерттеу үшін, заңда көзделген барлық шараларды қолдануға міндетті.

Осының негізінде сотқа дейінгі тергеп-тексеру шеңберінде халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы заңнаманың, сондай-ақ гигиеналық нормативтердің талаптарын бұзу фактісін анықтайтын өндіріске, процестік шешім қабылдау үшін санитариялық-эпидемиологиялық бақылау департаментіне жолдады.  

Қарау нәтижелері бойынша хабарлама дайындалды, онда күні дұрыс көрсетілмеген, бұл анықтаушының қателігі болып табылады.  Бұл факт бойынша тексеру жүргізілуде» делінген.

7 қазан

«ҚазТАГ» ХАА (Астана)

«ҚазТАГ» ХАА сайты мен редакциясы ауқымды DDoS және спам шабуылдарына ұшырады

Сайтқа шабуылдың алдында түнде поштаға ауқымды спам-шабуыл болды. Бірнеше сағаттың ішінде редакцияның поштасына мыңдаған хаттар негізінен ағылшын тілінде келді. Жұма күні түстен кейін редакцияның корпоративтік пошта қызметінің кірістірілген спам-боты ҚазТАГ пошта жәшіктеріне минут сайын түсіп тұратын, бірақ автоматты түрде спам қалтасына түсетін барлық спамды тануды үйренді.

Алайда, редакцияға келген хаттарды өңдеу жұмысына спамның әсері залалсыздандырылғаннан кейін ҚазТАГ агенттігінің сайты DDoS шабуылына ұшырады. Интернет-ресурсқа бір уақытта 5 мыңға жуық кіріс тіркелді. Сайт жарты сағаттай қолжетімсіз болды, бірақ агенттіктің IT мамандары бұл шабуылды да бейтараптандыра алды.
Қазіргі уақытта сайт жұмысы толығымен қалпына келтіріліп, тұрақты істеп тұр. 

7 қазан 

Диас Нұрмағамбетов (Қостанай қ.)

Жалған ақпарат таратқаны үшін сотталған азаматтық белсенді шартты түрде мерзімінен бұрын босатылды

Қостанай қаласының № 2 соты азаматтық белсенді Диас Нұрмағамбетовтің бас бостандығын шектеудің қалған 7 ай, 6 күн мерзімін шартты түрде мерзімінен бұрын босату туралы өтінішін қанағаттандырды.
Диас Нұрмағамбетов қаңтардағы наразылықтар кезінде СОБР халық жағына көшкені туралы Telegram-арнада көрінеу жалған ақпарат таратқаны үшін кінәлі деп танылды (ҚР ҚК 2-тармағының 274-бөлігі). Диас Нұрмағамбетов тағылған айыптарды мойындамады, оның кінәсіне тікелей дәлел жоқ.

7 қазан 

Тохнияз Кучуков «Время», time.kz, (Алматы қ.)

ІІМ ұйымдасқан қылмыстық топтардың саны туралы сұрақтарға жауап бермеді

Журналист Тохнияз Кучуков пен «Время» газетінің редакциясы Қазақстан Республикасында ұйымдасқан қылмысқа қарсы күрес мәселесіне арналған «Залалсыздандыру немесе жою» атты мақаласын дайындау барысында ҚР ІІМ-не бірқатар мәселелермен жүгінді.

Мақаланың постскриптінде автор: «елде қанша ұйымдасқан қылмыстық топ бар, қылмыстық ортаның «мықтыларының» саны қанша, олардың есепке алынғаны туралы сұраққа ІІМ ақпараттың құпиялылығына сілтеме жасап үнсіз қалды. Сонымен қатар, бұрынғы ұйымдасқан қылмысқа қарсы күрес басқармасының жетекшілері ұйымдасқан қылмыстық топтардың басшыларын білді және одан ешқандай құпия жасамады. Қаңтар айында ПД, ҰҚКД ғимараттарынан қанша қару жарақ ұрланғаны және бөлімше басшыларының қайсысы жеке жауапкершілікке тартылғаны туралы айта алмады» дейді.
 

«Екі түрлі әсер қалдырады. Бір жағынан, бандиттік топтардың быт-шытын шығаратын, құпиясын жасырмай, тәртіп сақшыларының халық мүддесіне қалай қызмет етіп жатқанын ашық айтатын қуатты қызмет құрылды. Екінші жағынан, айтылмаған сөздер жаңа сұрақтар тудырады...», - деп жазады журналист.

8 қазан

БАҚ (Қазақстан)

ЕҚЫҰ Қазақстанға БАҚ туралы заңнаманы жетілдіруге көмектесуге дайын

Ақпарат және қоғамдық даму министрі Дархан Қыдырәлі Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымының (ЕҚЫҰ) БАҚ бостандығы жөніндегі өкілі Тереза Рибейромен онлайн режимде кездесті.
Орталық коммуникациялар қызметінің хабарлауынша, кездесу барысында елімізде жүргізіліп жатқан реформалар мен министрліктің БАҚ саласын дамытудағы қызметі, сондай-ақ журналист мәртебесін көтеру және ақпаратқа қолжетімділік мәселелері талқыланды. Тереза Ридейро Қазақстан Республикасының БАҚ туралы заңнамасының жобасы бойынша бірлескен жұмысқа дайын екенін мәлімдеді.

8 қазан 

«Республика-Kazakhstan 2.0», KZ.expert (Алматы)

kz.media сайты кибершабуылға ұшырады

«Республика-Kazakhstan 2.0» құрылтайшысы және бас редакторы Ирина Петрушова кибершабуылдар туралы мәлімдеді.
Петрушова Facebook-тегі жеке парақшасында: «KZ.expert (https://kz.expert/) және «Республикаға» (https:// respublika.kz.media/). (…) күшті шабуыл жасалуда. Бұл жолы шабуылдар қайдан келді, біз оны әлі де анықтаймыз» - деп жазды.

10 қазан

Есенбек Санатұлы, AtamekenBusiness ТК (Павлодар қ.)

ТЖД баспасөз хатшысы болып жатқан төтенше жағдайлар туралы хабардар емес

AtamekenBusiness телеарнасының тілшісі Есенбек Санатұлы Павлодар облысы Төтенше жағдайлар департаментінің баспасөз қызметіне жүгініп, Екібастұзда із-түзсіз жоғалған екі балықшының денесі табылғанына байланысты түсініктеме беруді сұрады.

Құтаяқсор көлінде Төтенше жағдайлар департаментінің сүңгуірлері мен құтқарушылары жұмыс істеп жатқанына қарамастан, департаменттің баспасөз хатшысы бұл факті туралы ештеңе білмеді. Кейін журналиске түсініктеме алу үшін полицияға немесе іздеу жасағының еріктілеріне хабарласуды ұсынды. Ал Төтенше жағдайлар департаментінің басшылығына қоңырау шалғаннан кейін ғана департамент түсініктеме беру үшін спикер ұсынды.

Журналист төтенше жағдайлар бойынша ведомство басшылығына жиі қоңырау шалуға тура келетінін, себебі, баспасөз хатшысы оқиғалар туралы жедел ақпарат бермейтінін айтты.

10 қазан 

Марина Низовкина, Atameken Business ТК (Шымкент қ.)

Шымкент әкімдігі саңыраулар қоғамының жағдайы туралы түсініктеме беруден бас тартты

Atameken Business телеарнасының Шымкенттегі тілшісі Марина Низовкина мегаполистегі саңыраулар қоғамы тозығы жеткен ғимаратта  отырады деген материал түсірді. Туылғаннан естімейтін адамдар даладан да суық клубта уақыт өткізуге мәжбүр.

Қоғам мемлекеттен қолдау күтуі керек пе, жоқ па соны білу үшін тілші қалалық жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар басқармасына жүгінді. Онда үкіметтік емес ұйымдар ішкі саясат басқармасының қамқорлығында екендігі айтылды. Ішкі саясат басқармасының қызметкерлері журналистің сауалының себебін біліп, жағдайға түсініктеме беруден бас тартты.

11 қазан

Әміре Қасенов, «ҚазТАГ» ХАА (Алматы қ.)

Жоғарғы Сот Кеңесінің баспасөз хатшысының БАҚ туралы заңды білмейтіні ашылып қалды

«ҚазТАГ» ақпараттық агенттігінің бас редакторы Әміре Қасенов Жоғарғы Сот Кеңесінің баспасөз қызметіне ауызша сауал жолдады. Әсел есімді ведомствоның баспасөз хатшысы Қасеновтен «ресми сұрау салуды» талап етті. Facebook-тегі жеке парақшасында бас редактор заңнамада «ресми сұрау» ұғымы жоқ екенін, тиісінше, заңнамада оның болмауына байланысты «ресми сұрау» талабы мүмкін емес және заңсыз екенін айтты.

«Баспасөз хатшылары, БАҚ туралы заңды оқып шығыңыз және заңнамада сұраудың тек екі нысаны бар екенін біліңіз - жазбаша және ауызша, ал сұрау салуды қандай формада жасау керектігін сұрау салынған орган емес, БАҚ өзі таңдайды. Заңды бұзуды тоқтатыңыз!» деп жазды Қасенов.

11 қазан 

Олеся Вертинская, «Дорожный контроль» (Атырау қ.)

«Дорожный контроль» тілшісі Олеся Вертинскаяға жасалған шабуыл туралы істі тергеу аяқталуға жақын

19 шілдеде Олеся Вертинскаяға үйінің жанында шабуыл жасалды. Бейтаныс жігіт журналистің бетінен қатты ұрып, содан кейін тепкілеп кеткен еді. Жәбірленушінің мұрны сынған еді.  Содан кейін ол полицияға арыз жазды.
Олеся Вертинскаяның «Әділ сөз» тілшісіне айтуынша, Атырау қаласындағы сот-медициналық сараптама оның денсаулығына жеңіл зиян келтірілгенін анықтаған. Қорытындымен келіспеген Олеся Ақтөбедегі тәуелсіз медициналық сараптамаға жүгінді. Олар ауырлығы орташа денсаулыққа зиян келтірілгенін анықтаған.  Осыған байланысты атыраулық тергеушілер Ақтөбеде қайта сараптама тағайындады.
Олеся «Іс аяқталды, сараптама қорытындысынан кейін іс материалдары сотқа беріледі», - деді.

13 қазан

Тамара Ваал, Vlast.kz (Астана қ.)

АӨСШК-ны жариялауда қазақстандық журналистер қиындықтарға тап болды

Vlast.kz сайтының елордалық бюросының бас редакторы Тамара Вааль Астанада өтіп жатқан Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңестің VI саммитінен хабар таратуда қазақстандық журналистер халықаралық журналистерге қарағанда қиындыққа тап болды деп хабарлайды.

Тамара Ваалдың айтуынша, шетелдік журналистермен СІМ, ал жергілікті журналистермен АҚДМ жұмыс істеді. Егер шетелдік әріптестерде қабылдау проблемалары болмаса, онда жергілікті журналистер тізімде болмауына байланысты іс-шараға кіргізгілері келмеді, содан кейін сөйлеушілерді телефонға түсіруге тыйым салынды.

АҚДМ Ваалдың мәлімдемесіне тез жауап берді. Бұл ығайсыздық деп, жағдайды реттеуге және қайталанбауына уәде берді.
Өз кезегінде Orda.kz шетелдік журналистерге АӨСШК саммитінде атмосфера жетіспегенін хабарлады. Кездесу барысын БАҚ Қазақ ұлттық өнер университетінің ғимаратында ұйымдастырылған баспасөз залында LED-дисплей арқылы қашықтан бақылады. Сондай-ақ басылым баспасөз орталығына бөлінген бөлме қараңғы, орындықтар үстелден биік соның салдарынан ноутбукте теру үшін үстелге жатуға тура келгені және интернет байланысының нашарлығы туралы хабарлады. 

Мониторинг «Әділ сөз» қоры тілшілерінің және ашық көздерден алынған ақпараттар бойынша дайындалды.

«Әділ сөз» қорының мониторинг қызметінің жетекшісі Елена Цой 

e-mail: lena@adilsoz.kz 

Мониторингке қатысты сұрақтар бойынша info@adilsoz.kz -ке хабарласуға болады.