2023 жылдың 21 желтоқсаны мен 2024 жылдың 4 қаңтары аралығында Қазақстандағы сөз бостандығының бұзылуы

26 желтоқсан.
Интернет (Қазақстан)
«Яндекс Қазақстан» өз серверін Қазақстанға көшірді
Яндекс Қазақстанға yandex.kz серверін тасымалдауды аяқтады, деп хабарлады Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігінің баспасөз қызметі. Жұмыс 2023 жылдың тамыз айынан бастап Қазақстанның ЦДИАӨМ-мен келісілген жоспарға сәйкес жүргізілді. Енді yandex.kz ел ішінде орналасқан серверде жұмыс істейтін болады.
Министр Бағдат Мусин «Яндекс Қазақстан ұлттық ресурстарды нығайту және қазақстандықтар үшін өз қызметін локализациялау бойынша жүйелі жұмыс жүргізуде. Серверді елге тасымалдау маңызды қадам болып табылады. Бұл біздің қолданушылардың деректері Қазақстанда өңделетінін білдіреді. Министрлік азаматтарымыздың деректерінің қауіпсіздігіне үлкен көңіл бөледі» деді.
Бұған дейін ҚР Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі деректерді сақтау ережелерін бұзғаны үшін Қазақстандағы Yandex.kz доменінің жұмысын тоқтатқан болатын. Осыдан кейін «Яндекс» компаниясы Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес «.kz» доменін пайдалана отырып, өз порталын Қазақстанның аппараттық және бағдарламалық жүйелеріне көшіруге уәде берген еді.

3 қаңтар.
Теледидар (Қазақстан)
Otau TV операторы «Бірінші арнаның цифрлық теледидарлар отбасынан» 10 арнаны өз қатарынан шығарды
2024 жылдың 1 қаңтарында қазақстандық Otau TV операторының абоненттері Бірінші арнаның цифрлық телевидениесінің арналар топтамасынан жоғалып кеткенін хабарлады. Олардың айтуынша, экранда «арнаны авторлық құқық иелері алып тастады» деген хабарлама пайда болған. Кабельдік оператордың байланыс орталығы ҚазТАГ агенттігіне арналардың ажыратылуы жеткізушіден сигналдың болмауымен деп түсіндірілді.
TVCOM Vласть.kz редакциясына «Жаңа жылдан бастап премиум ойын-сауық тізімін кеңейту туралы қабылданған шешімге байланысты 10 арнаны тарату тоқтатылды», - деп хабарлады. Сонымен қатар, Қазақстандағы «Первый канал. Всемирная сеть» АҚ ресми өкілі Ирина Калашникова бұл ақпаратты жоққа шығарып, 31 желтоқсанда «Қазтелерадионың» ресми серіктесі tvcom (TV Commerce) операторының лицензиялық шарттың қолданылу мерзімі аяқталғанын, сондай-ақ құқық иелері алдында берешегі бар екенін түсіндірді.
Калашникова «Біз 2024 жылға арналған консенсусқа келген жоқпыз, сондықтан келісім жасалмады. Негізгі себеп - оператордың авторлық құқық иесіне берешегі. 2022 жылдан бастап осы күнге дейінгі берешек», - деді.
4 қаңтарда TVCOM өз сайтында ұзақ келіссөздер мен «Первый канал World Network» телеарналарының авторлық құқық иегері «ПКВС Казахстан» ЖШС-мен ынтымақтастық бойынша ұсыныстардан кейін TVCOM келісім шартты ұзартпауға мәжбүр болғанын хабарлады. Оператордың айтуынша, қарыз ретрансляцияға кететін шығындардың үнемі өсуіне байланысты пайда болған.
Қазақстандық оператордың мәлімдемесінде «Пакетке «ПКВС Казахстан» ЖШС-нің барлық арналары енгізілгендіктен, ассортименті мәжбүрлі, балама емес сипатта болғандықтан, біз барлық Television Family телеарналарын хабар тарату кестесінен алып тастауға мәжбүрміз. «Семейства Первого канала» арналарын сақтау кем дегенде 40-50 ойын-сауық және кинорейтингтік телеарналардың ажыратылуына әкеледі, бұл біздің ақпараттық емес, ойын-сауық операторы ретіндегі саясатымызға қайшы келеді», - делінген.
tvcom ПКВС Казахстан басшылығымен келіссөздерді жалғастыруды және келісімге қол жеткізген жағдайда телеарналарды пакетке қайтаруды жоспарлап отыр.
 

3 қаңтар.
Қоғам (Қазақстан)
Тоқаев елде саяси цензура жоқ деп сендірді 
3 қаңтарда «Egemen Qazaqstan» газетінде Қасым-Жомарт Тоқаевтың көлемді сұхбаты жарияланды. Қазақстан Республикасы Президенті елдегі түрлі оқиғаларға, соның ішінде 2022 жылғы қаңтар оқиғасына, АЭС құрылысына, Әділетті Қазақстанның жаңа экономикалық бағыты, азаматтардың қарыз ауыртпалығы және т.б. тоқталды.«Қазақ газеттері» ЖШС бас директоры Дихан Қамзабекұлының Қазақстанда саяси тұтқындар бар ма деген сауалына Президент: «Біздің заңнамада бірде-бір қаулы, бірде-бір заң, басқа нормативтік құжат азаматтарды саяси көзқарастары үшін қудаламайды. Керісінше, реформалар адам құқықтарын қорғау жүйесін күшейтті. (...) Биліктің басты міндеті – заңдылық пен тәртіпті қатаң қамтамасыз ету. Сондықтан кез келген заң бұзушылық жазаланады. Бірақ адамдардың саяси көзқарастары мен идеологиялық қалауларының заңдылық пен тәртіпке еш қатысы жоқ.
Жеке тұлғалар, прокуратураның ескертулеріне қарамастан заңды бұзып, халық арасында кеңінен танымал болуға тырысады. Басқаша айтқанда, олар өздерін заңнан жоғары қояды.
Тәуелсіз ақпарат құралдары көп, саяси цензура жоқ елде қандай саяси қуғын-сүргін туралы айтуға болады?» деді.
 

22 желтоқсан.
БАҚ (Астана)
Жеңіс Қасымбек Астана әкімдігінің БАҚ-қа неліктен мониторинг жүргізетінін айтты
ОКҚ өткен брифингте журналистер Астана әкімі Жеңіс Қасымбектен әкім жұмысын атқара ма, әлде БАҚ-ты қадағалай ма деп сұрады.
Жеңіс Қасымбек «Біздің ішкі саясат басқармасы жалпы БАҚ, интернеттегі ақпаратқа мониторинг жүргізеді. Бұл маған да, менің орынбасарларыма да, басқаларға да байланысты емес, жалпы әкімдік туралы қандай пікірлер бар, қандай мәселелер шешілмей жатыр, қандай мәселелер ұмытылды, қандай мәселелер көтеріліп, тез арада шешілуі керек - біз осыны қараймыз. Бізде мен туралы да, депутаттар да, аудан әкімдері туралы да зерттеу жоқ», – деді.

25 желтоқсан.
Галина Каткова, «Наша Газета» (Қостанай)
Әкімдіктегі қоғамдық тыңдау алдында ғимараттың күзетшісі журналистің телефонын тартып алмақ болған
25 желтоқсанда «Наша Газетаның» тілшісі Галина Каткова Қостанай қаласының Солтүстік-Батыс шағын ауданының бас жоспарын түзету бойынша қоғамдық тыңдауға келді. Тыңдау «СарыарқаАвтоПром» ЖШС (САП) зауытымен бір кешенде орналасқан Allur компаниясының акт залында өтті. Сондықтан кіре берісте турникет пен күзет тұрды.
Күзетші журналистен ұялы телефонын тапсыруды, сканерлеу үшін жеке куәлігін беруін талап етті. Каткова телефон жұмыс үшін қажет, ал жеке куәлік - жеке ақпарат оны қауіпсіздік қызметкері талап ете алмайды. Жеке басты растау үшін қызметтік куәлік бар. Журналист тыңдауды қалалық әкімдік өткізетінін, ол журналистердің нысанға кіруін қамтамасыз ету керек екенін айтты.
«САП» ЖШС баспасөз хатшысы Самат Кәрімовтің (бұрынғы журналист) көмегімен ғана мәселе шешілді. Каткова қызметтік куәлігін сканерлегеннен кейін телефонымен акт залына кірді.

26 желтоқсан.
Қоғам (Қазақстан)
Конституциялық Сот «Ақпаратқа қол жеткізу туралы» 11-баптың тармақтарын Конституцияға сәйкес деп таныды
Азамат Конституциялық сотқа «Ақпаратқа қол жеткізу туралы» Заңның 11-бабының 16-тармағының 2, 3 тармақшасын даулап, шағымданған. Бұл стандарттар сұраныс бойынша шектелген ақпаратты беруге мүмкіндік бермейді. Азамат бұл мемлекеттік органдардың, қоғамдық бірлестіктердің, лауазымды адамдар мен бұқаралық ақпарат құралдарының әрбір азаматқа өзінің құқықтары мен мүддесін қорғайтын құжаттармен, шешімдермен және ақпарат көздерімен танысу мүмкіндігін қамтамасыз ету міндетін көздейтін ҚР Конституциясының 18-бабының 3-тармағына сәйкес келмейді деп санайды.
2016 жылғы 7 қарашада азамат тәртіптік комиссияның шешімі және қызметтік тергеу қорытындысы негізінде мемлекеттік органнан босатылды. Алайда 2018 жылғы 7 наурыздағы тексеру қорытындылары бойынша анықтама «қызметтік пайдалану үшін» деген белгісі бар қолжетімділігі шектеулі ақпаратқа жатқызылды. 2022 жылғы 8 ақпанда шағымданушы мемлекеттік органға ведомствоаралық жұмыс тобының оның мүдделерін қорғайтын бөлігіндегі қорытындыларымен танысу туралы өтініш жіберді, бірақ оған бас тартты. Осыған байланысты азамат ҚР Конституциялық сотына жүгінді.
Конституциялық Сот «Ақпаратқа қол жеткізу туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 11-бабы 16-тармағының 2 және 3 тармақшасын Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес деп таныды.
«Әділ сөз» қорының түсініктемесі
Конституциялық соттың осы қаулысында «ҚПҮ» санатына жатқызылған, ол үшін жабық ақпарат негізінде жұмыстан шығарылған мемлекеттік қызметшінің жеке мәселесін қарау кезінде неғұрлым жаһандық мәселе жанама түрде қозғалады: қандай мәліметтер «ҚПҮ» санатына жатады. Мәселе мынада, журналистер де осы шектеулерге байланысты қоғамдық маңызы бар ақпаратты ала алмайды.
Конституциялық сот Конституцияның 20-бабына сілтеме жасайды, онда: «Қазақстан Республикасының мемлекеттік құпияларын құрайтын мәліметтер тізбесі заңмен айқындалады» делінген. «ҚПҮ»-ге жатқызылған мәліметтер тізімі де заңмен нақты анықталуы керек, әйтпесе қоғамнан кез-келген қоғамдық маңызды ақпаратты тек өз мүдделері үшін жабуға болады. Алайда, іс жүзінде «ҚПҮ» мәліметтерінің тізбесі заңмен анықталмаған, осыған байланысты ол ерікті түрде анықталады, бұл жекелеген азаматтардың, журналистердің де, жалпы қоғамның да ақпарат алу құқығын бұзудың көзі болып табылады.
Шамасы, шағымның авторы да, осы шағымды қарауға қатысқан сарапшылар да істі қарау кезінде шешуші мән-жайды Конституциялық сотқа жеткізе алмады. 
Аталған мәселені шешпей, мұндай даулар үнемі болады.

26 желтоқсан. 
БАҚ (Қазақстан)
Баспасөз картасын алу үшін жұмыс өтілі мен жоғары білім талап етілмейді
ОКҚ-да өткен Мәдениет және ақпарат министрінің баспасөз мәслихаты барысында журналистер «Масс-медиа туралы» заң жобасына тағы да «баспасөз картасы» тақырыбына тоқталды.  Аида Балаева: «Баспасөз картасын беру критерийлеріне келетін болсақ, мәлімделген жұмыс өтілі, жоғары білімі болуы тиіс деген талаптар жалпы жұмыс топтарындағы талқылау қорытындысы бойынша алынып тасталды. Алайда, қазіргі уақытта аккредиттеуді жеңілдету әдісі қандай формада жүзеге асырылатыны туралы айтуға әлі ерте. Бұл жұмыс тобының алдағы отырысы барысында айқындалатын болады» деді.
Министрдің ақпараты бойынша, Мәжілістегі талқылау барысында заң жобасына барлығы 114 түзету енгізілді, оның 64-і қабылданды, ал 10-ы пысықталуда.

27 желтоқсан.
БАҚ (Қазақстан)
Цифрлық кодекс Үкіметтің 2024 жылға арналған заң жобалау жұмыстарының жоспарына енгізілді
Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің ресми ақпараттық ресурсы Үкімет отырысында Әділет министрі Азамат Есқараев осы жылғы заң жобалау жұмыстарының жоспарының орындалу барысы және 2024 жылға арналған жоспар жобасы туралы баяндады, деп хабарлайды. Министр өз баяндамасында мемлекеттік органдардың заң жобалау жұмысын нашар жоспарлауына, соның салдарынан мерзімдерінің жиі өзгеруіне және олардың жоспардан алынып тасталуына назар аударды.
Ә.Есқараев «4 заң жобасын ұсыну мерзімі кейінге шегерілді, мемлекеттік-жеке әріптестік мәселелері бойынша заң жобасы алынып тасталды және 8 жаңа жоба қосылды. Бүгінгі таңда 32 жобаның 5-іне мемлекет басшысы қол қойды, 20-сы Парламенттің, 5-і Үкіметтің, 2-уі мемлекеттік органдардың қарауында. Сондай-ақ, 18 жоспардан тыс заң жобасы әзірленді, 70-ке жуық жекелеген түзетулер пакеті қолға алынды, бұл да заң жобалау жұмыстарының дұрыс жоспарланбағанын көрсетеді. Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, мемлекеттік органдарға заң жобаларын жоспарлау кезінде болжамдық және талдау жұмыстарын күшейтуді тапсыруыңызды сұраймын» деді.
2024 жылға жоспарланған заң жобаларының қатарында Қазақстан Республикасының Цифрлық кодексі (үкіметке ұсынудың жоспарланған мерзімі – шілде, парламентке – қыркүйек), «Кәсіби адалдыққа тестілеу туралы» (үкіметке ұсынудың жоспарланған күні – қазан, парламентке – желтоқсан) бар.

4 қаңтар.
Интернет (Қазақстан)
ЦДИАӨМ «ақ хакерлермен» өзара әрекеттесу ережесін бекітті
ҚР Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің «Ақ хакерлер» деп аталатын ақпараттық қауіпсіздік саласындағы зерттеушілермен өзара іс-қимыл бағдарламасының жұмыс істеу қағидаларын бекіту туралы» бұйрығының жобасы НҚА сайтында жарияланды. 
Ережеде өзара әрекеттесу бағдарламасы, осал, өзара әрекеттесу бағдарламасының операторы, зерттеу ережелері және т.б. қолданылатын негізгі ұғымдар көрсетілген. Осылайша, өзара іс-қимыл бағдарламасы «ақпараттық қауіпсіздікті зерттеушілер мен анықталған осал тұстарды тіркеуге, сондай-ақ ақпараттық қауіпсіздікті зерттеушілердің ақпараттық қауіпсіздік объектілерімен өзара іс-қимылын қамтамасыз етуге арналған ақпараттандыру объектісі» деп түсіндіріледі. Ақпараттық қауіпсіздікті зерттеуші – «ақпараттық қауіпсіздікті зерттеушілермен өзара іс-қимыл жасау бағдарламасында тіркелген, ақпараттық қауіпсіздікті зерттеушілермен өзара іс-қимыл жасау бағдарламасына қосылған ақпараттық объектілерді зерттеуді жүзеге асыратын ақпараттық қауіпсіздік және (немесе) ақпараттық-коммуникациялық технологиялар саласындағы маман».
Ереже сонымен қатар Ақпараттық қауіпсіздікті зерттеушілермен өзара әрекеттесу бағдарламасының жұмыс істеуін белгілейді.
Өзара іс-қимыл бағдарламасы шеңберінде осалдықтарға тексерілетін электрондық үкімет объектілерінің тізбесін ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы уәкілетті органмен келісу бойынша Ұлттық қауіпсіздік комитеті айқындайды.

22 желтоқсан.
BES.Media (Алматы)
Журналистер Алматы әкімдігін БАҚ үшін жабық деп сынады
BES.Media «Аĸимат Алматы закрылся от СМИ. Почему это плохо для города и общества» атты мақаласында: әкімдіктегі жұмыс журналистердің жауапты қызметкерлерге сұрақ қойып, жауап алуы сирек болатындай етіп ұйымдастырылған. Соңғы бір жылда әкімдіктің басқарма басшылары брифингке қатыспаған. Олардың орнына, орынбасарлары жіберіліп, соңғы уақытта оларды «белгілі бір атаусыз өкілдер» алмастыра бастады.
Өкілдер әдетте, белгілі бір сұрақтарға толық жауап беруге құқығы жоқ, кейде қажетті ақпарат болмайды. Бұқаралық ақпарат құралдарының ақпаратқа қол жеткізуі брифингтердің форматымен де шектеледі: ыңғайсыз сұрақтар туындаған жағдайда модератор спикерге сұрақтарды қоспайды, микрофонды өшіреді және т.б. жауап береді, деп жазады.
Журналистер «Алматы» АКҚ департаменті басшыларының сөйлеген сөздерінің статистикасын ұсынады (2023 жылғы 12 желтоқсандағы жағдай бойынша).
Оған сәйкес, 22 басқарманың алтауының басшысы бір рет те брифингке келмеген. Бұлар қаржы, дін істері, қоғамдық даму, қала құрылысын жоспарлау, қалалардың мобильділігі, жер қатынастары басқармаларының басшылары.
Қала құрылысын бақылау бөлімінің басшысы жатақханадағы өрттен кейін бір рет тілшілермен сөйлесті. Жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімі мен жастар саясаты және жастар саясаты мәселелері басқармасының басшылары 4 рет брифингке қатысты.

22 желтоқсан.
Интернет (Қазақстан)
Әлемде кең жолақты интернетке қол жеткізу Қазақстанда ең арзан болып шықты
Дүние жүзіндегі кең жолақты интернетке қол жеткізу туралы ақпарат пен салыстыруларды ұсынатын Cable.co.uk өзінің «2023 жылға арналған кең жолақты интернеттің жаһандық баға диаграммасын» жариялады. Зерттеу әлемнің 13 аймағындағы 219 мемлекетті, соның ішінде ТМД және Балтық елдерін қамтиды.
Кестеде көрсетілген бұрынғы ТМД-ның 12 елінің ішінде Түркіменстаннан басқа барлығы кең жолақты интернет құны бойынша ең арзан 50 елдің қатарына кіреді. Аймақтағы орташа айлық баға $14,99 құрады.
Ең арзан елдер Қазақстан (5,11 $, 2 орын), Молдова (7,03 $, 3 орын) және Беларусь (7,34 $, 4 орын) болды.
Салыстыру үшін аймақтағы ең қымбат елдер Түркіменстан ($45,80, 109), Тәжікстан (23,85 $, 49) және Армения (16,84 $, 29-орын) болды.

27 желтоқсан.
БҚДА «Қазақтелекомның» байланыс нарығындағы дуополиясын мойындады
Қазақстан Республикасы Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің Көлік және коммуникация департаменті 2021-2022 жылдар кезеңіндегі ұялы байланыс қызметтері нарығындағы бәсекелестік жағдайын талдаудың 2023жылдың 1тоқсандағы нәтижелерін жариялады.
 «Қазіргі уақытта ұялы байланыс нарығы жоғары шоғырланумен және мемлекеттің қатысу үлесі басым болуымен сипатталады, мұнда дуополия бар. «Қазақтелеком» АҚ–ның еншілес мобильді операторлары «Kcell» АҚ, нарықтағы үлесі 63% болатын «МТ-С» ЖШС (Tele2/Altel) және «Кар-Тел» ЖШС (Beeline)жеке операторы 37%.
Агенттіктің ескертулері мен ұсыныстарын есепке алмай, 5G желісінде ұялы байланыс қызметтерін көрсету құқығына радиожиіліктерді бөлу бойынша цифрлық даму министрлігі (ЦДИАӨМ) өткізген аукцион нарықты монополияландырудың күшеюіне әкелді (аукциондардың жеңімпазы 5G желісінде 100% монополияны қамтамасыз еткен «Қазақтелеком» АҚ компаниялар тобы болып танылды)», - делінген БҚДА хабарламасында.

22 желтоқсан. 
БАҚ (Алматы қ.)
БАҚ-қа Алматы тексеру комиссиясының отырысы өтетін жер туралы қате хабарлаған
19 желтоқсанда Алматы қаласы тексеру комиссиясының сайтында Медеу ауданы әкімінің аппаратында жергілікті атқарушы органдар қызметінің тиімділігіне жүргізілген тексеру қорытындысы бойынша 22 желтоқсанда өткен ашық отырыс туралы хабарлама жарияланды. Белгіленген күні уақытында бірнеше ақпарат құралдарының журналистері жабық есікке тап болды. BES.Media-ның хабарлауынша, ұзақ уақыт кіруге тырысқаннан кейін есікті отырыс туралы ештеңе білмейтін қызметкер ашқан. Журналистер ішке кіріп, ақпарат білетін адамды іздеді. Тексеру комиссиясының тағы бір қызметкері отырыстың бірнеше квартал жердегі басқа ғимаратта өтіп жатқанын, бірақ оның мекен жайын білмейтінін айтты. Комиссияның сайтында жарияланған хабарландыруда жаңа орын туралы айтылмаған. Журналистерге жоспарланған шараның басқа жерде өтетіні айтылмаған.
«Әділ сөз» қорының түсініктемесі 
Журналистерге жалған ақпарат берген лауазымды адамның іс-әрекеттерінде ҚК-нің 158-бабының 2-бөлімінде көзделген қылмыстық құқық бұзушылық белгілері (журналистің заңды кәсіби қызметін орындауына кедергі келтіретін не оны өзінің қызметтік жағдайын пайдалана отырып жасаған мүмкіндігінен толығымен айыратын жағдайлар жасау арқылы журналистің заңды кәсіби қызметіне кедергі келтіру) қамтылады. Осыған байланысты Алматы қаласының тексеру комиссиясының орналасқан жері бойынша полиция органы бұқаралық ақпарат құралдарындағы хабарламалар негізінде (тіпті жәбірленуші журналистердің ешқайсысы өтініш бермей) қылмыстық іс қозғауға тиіс.

22 желтоқсан.
Вадим Борейко, «Гиперборей» (Алматы)
Экс-министр Бишімбаевтың әкесі YouTube арнасының авторының үстінен Ішкі істер министріне шағымданды
Экс-министр Қ.Бишімбаевтың әкесі Уәлихан Бишімбаев YouTube желісіндегі «Гиперборей» арнасында жарияланған «Экс-министр забил жену до смерти» деген видеоға байланысты Ішкі істер министріне жүгінді. Онда «Гиперборей» авторы әрі жүргізушісі, журналист Вадим Борейко экс-министрді, мысалы, ақыл-есі дұрыс емес деп тану арқылы жауапкершіліктен алып тастауға болатынын айтқан. 22 желтоқсанда журналист түсініктеме беру үшін жергілікті полиция бөліміне шақырылды. Вадим Борейко түсініктемесінде бәрі өзінің жеке пікірі екенін айтты.
Ал болжам жеке тәжірибеге негізделген - қарашада журналистерге жасалған шабуылдың тапсырыс берушісі, ұйымдастырушысы және кінәлілерінің соты аяқталды. Сот-психиатриялық сараптама барлық шабуылдарға тапсырыс берген адамды ақыл-есі дұрыс емес деп тапты, ол жауапкершіліктен босатылып, қазір психиатриялық диспансерде емделіп жатыр.
Полицияға түскен арыз туралы ақпаратты ҚазТАГ агенттігіне Алматы полиция департаментінің баспасөз қызметі растады.

25 желтоқсан.
Дмитрий Шишкин, shishkin _like (Қазақстан)
TikTok-тағы shishkin _like медиа-жобасының аккаунтын бұғаттамақшы
Белгісіз біреулер TikTok-тағы shishkin_like медиа-жобасының аккаунтын бұғаттамақшы. Жоба авторы, журналист Дмитрий Шишкин Facebook желісінде «Әлеуметтік желінің әдеттегі тактикасы жазба жарияланғаннан кейін бірнеше сағаттан соң жаппай шағымдану. Бұған дейін Қостанай облысы бойынша видеоны бұғаттады. (Құдайға шүкір, TikTok әкімшілері Метаға қарағанда әлдеқайда жақсы жұмыс істейді - олар оны апелляция арқылы қалпына келтіре алды). Қазір Дариға Назарбаева мен оның балаларының мүлкі туралы видео бұғатталды», - деп жазды.

28 желтоқсан – 2 қаңтар.
Асхат Ниязов, «Обожаю» (Астана)
Назымгүл Күміспаева, «Обожаю» (Астана)
«Обожаю» операторы (Алматы)
«Обожаю» жобасының аккаунтына шабуыл жасалды
28 желтоқсанда Асхат Ниязов өз жобасының Instagram парақшасына шабуыл жасалғанын хабарлады.
Асхат Ниязов Instagram желісінде «Менің әлеуметтік желілерімде бірнәрсе болып жатыр. Бір уақытта дерлік жұбайымның Instagram парақшасы мен Назымгүлдің (Назымгүл Күміспаева «Обожаю» жобасының «Министрлер» айдарының жүргізушісі) аккаунты бұғатталды. Түнде менің Telegram каналыма шабуыл болды», деді. Журналист арнадағы пікірлерін жабуға мәжбүр болды. Желтоқсанның 29-ы күні алматылық «Обожаю» телеоператорының Instagram парақшасы да бұғатталды.
29 желтоқсанға қараған түні бір жарым жылда 27 мыңға жеткен «Обожаю»Telegram арнасына жазылушылардың саны бір сағатта 10 мыңға өсті. Telegram арнасының авторы әрі жүргізушісі Асхат Ниязов арнаны жабуға мәжбүр болды. Сондай-ақ Асхат Ниязов жобаның YouTube-каналында белгісіз біреулер Telegram арнасының сілтемелерін өзгертіп, басқа аккаунт ашқанын анықтады.30 желтоқсанда Асхат Ниязов өзінің Telegram-каналы бұғатталғанын хабарлады. Асхат Ниязов Instagram желісінде «Біз түні бойы каналға жасалған шабуылға дайындалдық, олар телеграмдағы нөмірімді бұзды. «Мен енді «Обожаю» Telegram арнасының иесі емеспін», - деді.
2 қаңтарда Асхат Ниязов: «Telegram маған нөмірімді қайтарды. YouTube арнасы сақталды. Instagram да әлі тірі. Біз әйелімнің Instagram аккаунтын қайтарып алдық. Бұл біздің қолымыздан келді. Назымгүл мен операторымның инстаграмы мен телеграмы әлі жұмыс істемейді. Сірә, жаңаларын жасау қажет болады. Біз әлі де осымен жұмыс істеп жатырмыз» деп жазды.
 

22, 29 желтоқсан.
«ҚазТАГ» ХАА (Алматы)
ҚазТАГ тағы да DDoS-шабуылға ұшырады
22 желтоқсанда «ҚазТАГ» ХАА сайтқа жасалған DDoS-шабуыл туралы хабарлады. Редакция шабуылдаушылардың әрекеттерін Қазақстандағы сыбайлас жемқорлық тақырыбындағы мақалалармен байланыстырады. «ҚазТАГ» бас редакторы Әмір Қасенов агенттіктің Telegram-дағы аккаунтында өзінің бақылауларымен бөлісті - агенттік редакциясына, сондай-ақ басқа да бірқатар БАҚ-қа кибер-шабуылдар 21 қарашада хакерлер тобына үкім жарияланғаннан кейін бірден басталды. Ал 22 қарашада Қазақстандық БАҚ сайттарына DDoS-шабуылдар қайта басталды.
29 желтоқсанда «ҚазТАГ» агенттігінің kaztag.kz сайтына кіруді Қазақстаннан басқа барлық елдер үшін жабу туралы шешім қабылдады, өйткені DDos-шабуылдардың негізгі ағымы шетелден келеді. 
ҚазТАГ өзінің Telegram-арнасында «Біз ішкі аудиторияға да, шетелдік аудиторияға да назар аударамыз, бірақ бұл жағдайда біз Қазақстандағы аудиторияның пайдасына таңдау жасадық. Әрине, бұл біз үшін де, шетелдік оқырмандарымыз үшін де үлкен шығын. Бірақ басты міндет сайттың өнімділігі сақталды. ( ... ) Сөз бостандығына қарсылардың шабуылдарының мақсаты Қазақстан тұрғындары үшін ҚазТАГ агенттігінің материалдарына қолжетімділікті шектеу екенін ескере отырып, күн сайын біздің сайтқа шабуыл жасауға миллиондаған қаражат жұмсайтын зиянкестер ұтылып қалғанын мәлімдейміз. ҚазТАГ бірнеше күн бойы ел ішінде еркін хабар таратады және біздің отандастарымызды өзекті, объективті және шынайы ақпаратпен қамтамасыз ету жөніндегі жұмысын жалғастырады», - деп хабарлайды.

22 желтоқсан. 
Лұқпан Ахмедьяров, блогер (Орал қ.)
Белгісіз адамдар YouTube-тегі Бостандық марафоны қарсаңында Лұқпан Ахмедьяровтың аккаунтын бұзды 
22 желтоқсанда журналист, автор және Youtube-тегі «Просто журналистика» жобасының жүргізушісі Лұқпан Ахмедьяров аккаунтының бұзылғаны туралы хабарлады. Белгісіз адамдар сайтта машинаны сату туралы хабарландыру жариялап, оның телефонын көрсетті. 
Ахмедьяров Facebook-те «Менің көлігімді сатып алғысы келетіндердің қоңырауларынан телефоным жарылды. Хабарландыру авторы менің көлігімді арзан бағамен көрсетті және сатып алғысы келетіндердің көп болуы таңқаларлық емес», - деп жазды.
Лұқпан Ахмедьяров аккаунтты бұзу саяси тұтқындарды қолдау мақсатында 23 желтоқсанға жоспарланған YouTube Бостандық марафоны қарсаңында болды дейді.

 

21 желтоқсан.
Дмитрий Матвеев, Ratel.kz (Ақтөбе қ.)
Антикор брифингке тек екі БАҚ шақырды
Ratel.kz порталының меншікті тілшісі Дмитрий Матвеев «Әділ сөз» тілшісіне Ақтөбе облысының Өңірлік коммуникациялар қызметінде сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет департаментінің брифингіне тек екі ыңғайлы БАҚ шақырылғанын айтты. Кейбір журналистер бұл іс-шара туралы ӨКҚ-ның Instagram-дағы аккаунтынан білді. Брифингте Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет департаментінің өкілдері сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатты іске асыру жөніндегі жол картасы туралы айтып, қызықты мысалдар келтірді. Дмитрий Матвеевтің айтуынша, брифинг небәрі 20 минутқа созылды, шақырылған БАҚ бірнеше жаттанды сұрақтар қойды.
Неге басқа БАҚ журналистері шақырылмады деген сұраққа ӨКҚ басшысының м.а. Майя Ибраева қалған БАҚ-ты шақыруды ұмытып кеткенін айтты. 
Сондай-ақ, Матвеев, ӨКҚ қалыптасқан тәжірибеге қарамастан, брифинг эфирінің жазбасын жарияламады. Матвеев «Облыс әкімдігі үшін өте жағымсыз фактілер айтылды», - деп болжайды.
«Әділ сөз» қорының түсініктемесі 
«Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» Заңның 18-бабының 2-тармағына сәйкес ресми хабарлама БАҚ-қа олардың меншік нысандары мен тиесілілігіне қарамастан тең шарттарда беріледі. Осылайша, мемлекеттік орган «Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» Заңның көрсетілген нормасын бұзуға жол берді.

25 желтоқсан.
Александр Смолин, Orda.kz (Алматы қ.)
Алматыдағы тасымалдаушы компания автобус жүргізушісіне жасалған шабуыл туралы түсініктеме беруден бас тартты
Алматыда жолаушылар автобусының жүргізушісіне шабуыл жасалып, автобус аялдамада тұрған адамдарды қағып кеткен соң Orda.kz жолаушылар көлігі жүргізушілерінің қаншалықты қорғалғанын білмек болды. 
Тілші Александр Смолин «ДуманТрансКом» тасымалдаушы компаниясымен байланысуға тырыстық, бірақ ит тұмсығы өтпейтін кедергіге тап болдық» деп жазады «Смертельное ДТП в Алматы: компания-перевозчик не захотела раскрывать, как защищены её водители» атты мақаласында. Манас есімді компания өкілі оқиға туралы да, зардап шеккен жүргізушімен не болатыны және қызметкерлер қалай қорғалатыны туралы да ешкімге түсініктеме бермейді.
Журналистер байланыса алған көлік компанияларының басқа өкілдерінің айтуынша, барлық жүргізушілерге жанжалды туған жағдайда, атап айтқанда мас жолаушы, бұзақылармен өзін қалай сөйлесу керектігі туралы нұсқау берілген.
«Әділ сөз» қорының түсініктемесі 
«Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» Заңның 20-бабына сәйкес журналистің ақпарат алуға, меншіктің барлық нысандарындағы ұйымдарға баруға және өздерінің қызметтік міндеттерін жүзеге асыруға байланысты оларды лауазымды тұлғалар қабылдауға, кез келген жеке ұйымдар, сондай-ақ мемлекеттік органдар журналистердің сұрауларына жауап беруге міндетті.

29 желтоқсан.
Ольга Лихограй, «Наша Газета» (Қостанай)
Журналист Қостанай облысының әкіміне қарамағындағылардың бас тартуына шағымданды
Желтоқсанның 29-ы күні «Наша газетаның» тілшісі Ольга Лихограй Қостанай облысының әкіміне қарамағындағылардың БАҚ сауалдарына ресми жауап беруіне байланысты шағым жолдады.
«Наша газета» апталық басылымының редакциясы шекаралық ынтымақтастық форумына арналып салынған Smart Center ғимараты туралы материал дайындады. Жұмысқа тапсырыс беруші ретінде Қостанай облысы әкімдігінің сәулет және қала құрылысы басқармасы мен бас мердігер BiGlobal ЖШС арасында аталған ғимараттың құрылысына жасалған келісім-шарт мемлекеттік сатып алулар сайтында әлі жоқ. Келісім басқа дерекқорларда да жоқ. Журналист Smart Center құрылысына жұмсалған жалпы 10,7 миллиард теңгенің нақты қаншасы жергілікті бюджеттен, қаншасы үкімет резервінен бөлінгенін анықтауға тырысты.
Қостанай облысы әкімдігінің сәулет және қала құрылысы басқармасы басшысының атына жолданған сауалдарға жауап беруші – аудандық құрылыс, сәулет және қала құрылысы бөлімінің техникалық қадағалау бөлімінің басшысы Дамир Аймағамбетов редакция тілшісінің қоңырауларына жауап бермейді. Ольга Лихограй облыс әкімінен өзін қызықтыратын ақпаратты беруді сұрады.

31 желтоқсан. 
Елена Вебер, «Азаттық радиосы» (Қарағанды облысы)
Қарағанды облысының прокуратурасы балалардың улануы туралы сұрауға толық жауап берген жоқ
«Азаттық» радиосының Қарағанды облысы бойынша тілшісі Елена Вебер Facebook-те Қарағанды облысы бойынша прокуратура алдымен балалардың жаппай улануы туралы істі тергеу туралы журналистік сұрауға жауап беруді кейінге қалдырғанын, ақырында сауалға ешқандай ақпараты жоқ жауап келгенін жазады. Журналист бұл жауапты жарымжан деп есептейді.
Естеріңізге сала кетейік, шілде айының соңында Қарағанды облысында балаларға арналған арнаулы әлеуметтік қызмет көрсету орталығында жаппай улану орын алды. Нәтижесінде ресми дерек бойынша ауруханаға 14 бала түсті (оның алтауы ― реанимацияға). Оларға «түсініксіз генездің улануы» диагнозы қойылды. 14 баланың екеуі қайтыс болды (біреуі сол күні қайтыс болды).

4 қаңтар.
Ольга Воронко, Ratel kz (Павлодар)
Облыс шенеунігі ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігінің рұқсатынсыз сұхбат бермеді
Ratel.kz сайтының Павлодар облысы бойынша тілшісі Ольга Воронко Ауыл шаруашылығы министрлігі Жер ресурстарын басқару комитетінің Павлодар облысы бойынша жер ресурстарын басқару басқармасының басшысы Бағдат Нәлібаевқа жергілікті жер иелерімен жүргізіліп жатқан сот процестеріне байланысты жүгінді.
Б.Нәлібаев өзінің республикалық басшылығынан сұхбат алу үшін рұқсат алу керектігін айтты, кейін желтоқсан бойы телефонға жауап бермеді.

4 қаңтар. 
Майя Шуақбаева, Первый канал Евразия (Павлодар қ.)
БҒМ Павлодарда студенттік жатақханалар салу туралы сұрауға бір айдан астам уақыт жауап бермеді
5 желтоқсанда «Первый канал Евразия» тілшісі Майя Шуақбаева Білім және ғылым министрлігіне (БҒМ), сондай-ақ оған ведомстволық бағынысты «Қаржы орталығы» ММ мекемесіне екі ресми сауал жолдады.  Онда журналист МЖӘ (мемлекеттік-жекеменшік әріптестік) мемлекеттік бағдарламасын іске асыруға қызығушылық танытты, оның шеңберінде инвесторлардың қаражатына студенттерге арналған жатақханалар салынуда. Журналистің қызығушылығы Павлодарда бағдарлама бойынша бірден екі жобаның сәтсіздікке ұшырауына байланысты болды: бірінші жағдайда ЖОО жатақхана салудан бас тартты, екіншісінде ЖОО ғимаратты 80%-дан 20%-ға дейінгі арақатынаста ЖОО ақшасына салған инвестордан соттасып алуға тырысады.  
29 желтоқсанда журналист БҒМ-нен де, қаржы орталығынан да жауап алған жоқ. Жауап бір ай дегенде 4 қаңтарда бірнеше рет еске салғаннан кейін келді.
 

21 желтоқсан.
Ғазиз Ғабдуллин, «AQIQAT» ҮЕҰ (Атырау облысы)
Апелляциялық коллегия қоғам қайраткеріне әлеуметтік желідегі жазбасы үшін айыппұл салу туралы қаулыны жойған жоқ
Атырау облысы Қызылқоға аудандық сотында «AQIQAT» қоғамдық бірлестігінің төрағасы Ғазиз Ғабдуллин жала жапты деген айып бойынша сот отырысы өтті. AQIQAT басшысы Facebook желісіндегі жазбасында бұған дейін Қызылқоға ауданының әкімін Мұқыр ауылында судың бар екендігі туралы жалған ақпарат таратып, әдепсіздік танытты деп айыптаған болатын. Өз кезегінде әкім Қанат Әзмұханов қоғам белсендісін оның беделіне нұқсан келтіретін ақпараттарды қасақана таратты деп айыптағаны  хабарланған еді.
Сот отырысында Ғабдуллин жазба Мұқыр ауылы тұрғындарының ауыз су мәселесін шешіп беру туралы өтінішімен көмек сұраған арызы негізінде жазылғанын айтты.
2023 жылғы 23 тамызда сот қоғам белсендісін «Бұқаралық ақпарат құралдарын немесе телекоммуникация желілерін пайдаланып жала жабу» бабы бойынша (ҚР ӘҚБтК-нің 73-3-бабының 2-бөлігі) кінәлі деп тауып, оған 434 700 теңге айыппұл салды. Соттың айтуынша, қоғам белсендісі өзінің кінәсіздігін дәлелдемеген.
19 желтоқсанда Атырау облыстық соты аудандық соттың үкімін өзгеріссіз, ал Ғазиз Ғабдуллиннің шағымын қанағаттандырусыз қалдырды.
«Әділ сөз» қорының түсініктемесі 
Егер қоғам белсендісі оған азаматтар берген ақпаратты таратқан болса, бұл оның жалған ақпарат таратуға ниеті болмағанын білдіреді, яғни оның іс-әрекетінде кінәліні бап бойынша тарту үшін міндетті болып табылатын «көрінеу» белгісі болмаған. ӘҚБтК 73-3 (Жала жабу). Сот жала жабу үшін жауапкершілікке тарту үшін «көрінеу» анықтауға, сондай-ақ шешімде бұл «көрінеудің» қандай дәлелдермен расталғанын көрсетуге міндетті. Бұл жағдайда біз ӘҚБтК-нің 11-бабына тікелей қайшы келетін, дәлелденбеген кінәні объективті түрде таққанды көреміз. Ал соттың әкімшілік жауапкершілікке тартылған адамның өзінің кінәсіздігін дәлелдемегені туралы көрсетуі Конституцияның 77-бабының 6-тармағының 3-тармағына жалпы қайшы келеді (айыпталушы өзінің кінәсіздігін дәлелдеуге міндетті емес).

21 желтоқсан.
Олеся Вертинская, Серік Қожаниязов, «Дорожный контроль» (Атырау)
Полиция департаментінің «Дорожный контроль» мекемесінің тілшілеріне қойған талабы жартылай қанағаттандырылды
21 желтоқсанда Петропавл қаласының № 2 соты «Дорожный контроль» желілік басылымының тілшілері Олеса Вертинская мен Серік Қожаниязовқа ҚР ІІМ «Атырау облысының полиция департаменті» ММ ар-намысын, қадір-қасиетін және іскерлік беделін қорғау туралы талап қою бойынша шешім шығарды.
Сот полиция департаментінің талабын ішінара қанағаттандырды. «г.Атырау. Дамба Пост» бейнероликтерінде «ЧЕ вы самоуправством занимаетесь», «Смотри незаконная ОПМ», «Смотри приказа номер нету», «Пост вообще незаконно» видеолары шындыққа сәйкес келмейді деп танылды. Вертинская мен Қожаниязов оларды жоққа шығаруы керек. Теріске шығару шешім заңды күшіне енген күннен бастап бір ай ішінде жариялануы тиіс.
Талапкердің видеоны жою туралы талабы қанағаттандырылмады.
 

27 желтоқсан. 
Әлеуметтік желіні пайдаланушы (Шығыс Қазақстан облысы)
ШҚО тұрғыны Instagram желісіндегі пікірі үшін бес жылға сотталды
Шығыс Қазақстан облысының Алтай қаласындағы сот аудан тұрғынын Instagram әлеуметтік желісіндегі пікіріне байланысты аумақтық тұтастықты бұзуға шақырғаны үшін кінәлі деп тауып, бес жылға бас бостандығынан айырды, деп хабарлайды Азаттық. Сотталушының жас балалары барын ескере отырып, сот тағайындалған жазаны орындауды бес жылға кейінге қалдырды.
Осы жылдың тамыз айында 43 жастағы тұрғын «Алтай қаласының алаңында орналасқан тұғырдан Ленин ескерткішін құлату» сәті түсірілген видеосы бар постқа пікір жазған. «Ерте ме, кеш пе Шығыс Қазақстан Ресей аумағына жатады Ресейге қосылады және басқалардың қайда ұшатынын көреміз. Сіз Ленинге ескерткіш қойған жоқсыз және оны алып тастауға тиіс емессіз» деп жазған. Әйел әлеуметтік желі қолданушыларының наразылығынан кейін қылмыстық жауапкершілікке тартылды, оның пікірі мемлекеттің тұтастығына қауіп төндіреді деп танылды. Жүргізілген сараптама «жеккөрушілік тудырды» және пайдаланушы «сепаратистік көзқарастарды білдіреді» деген қорытындыға келді.
Сотта айыпталушы өз пікірін білдіргенін және бұл ретте оның конституциялық құрылысқа және Қазақстан заңнамасын бұзуға қарсы ешқандай жаман ниеті болмағанын айтқан. Әйел жасаған ісіне өкінетінін айтып, кешірім сұрады.