2024 жылғы тамыздың 1-і мен 9-ы аралығында Қазақстандағы сөз бостандығының бұзылуы

19 тамыз 2024

2024 жылғы тамыздың 1-і мен 9-ы аралығында Қазақстандағы пікір білдіру бостандығы, ақпарат алу және тарату құқығы жағдайына шолу.

Жалпы жағдай

2 тамыз
Интернет, Қазнет
Microsoft корпорациясындағы жаһандық бұзылыс Қазақстанға әсер еткен жоқ
18 шілдеде Microsoft платформасында жаһандық бұзылыс орын алып, әлем бойынша банктердің, БАҚ және әуе компанияларының жұмысы тоқтады. Бұзылыстың себебі Microsoft корпорациясының Windows операциялық жүйесімен қайшылық тудырған Crowdstrike антивирустық бағдарламасының жаңартылуы болды. 19 шілдеде Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі Қазақстанда маңызды инфрақұрылымдар мен мемлекеттік IT қызметтерінің жұмысында ешқандай бұзылыс тіркелмегенін хабарлады.
Брифингте BES.media тілшісі ҚР цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігінің Ақпараттық қауіпсіздік комитетінің төрағасы Руслан Әбдіқалықовтан әлемдік бұзылыс Қазақстанға неге әсер етпегенін және отандық ұйымдар киберқорғаныстың озық құралдарын пайдаланбайтынын түсіндіруді сұрады.
Руслан Әбдіқалықов бұл мәселеге вендорлар арасындағы келісімнің жоқтығы себеп дейді. Windows 11 операциялық жүйесінде жұмыс істейтін драйверлерде қателік орын алды, екеуін бір уақытта пайдаланғандарға әсер етті яғни, бір вендор бірдеңені өзгертсе, екіншісі оны қамтамасыз етпеді, деп түсіндірді.

2 тамыз
Қоғам (Қазақстан)
ЦАРКА қазақстандық қолданушылардың дерекқорының тағы таралып кеткенін хабарлады
Шілде айының соңында БАҚ Кибершабуылдарды талдау және тергеу орталығына (ЦАРКА) сілтеме жасай отырып, Emo қолданушысы 2022-2023 жылдар аралығында зиянды бағдарламалар мен ұрланған деректермен сауда жасау саласында жұмыс істеген және қызметімен танымал BreachForums хакерлер форумының толық деректер базасын желіде жариялағанын хабарлады. Интернетте Шәкәрім университетінің студенттері мен талапкерлерінің деректер базасы, 24.06.2022 жылғы толық B2B 2GIS Қазақстан деректер базасы, Қазақстан мен Ресейдің Яндекс Фуд пен Fonbet және т.б. қолданушыларының деректері таралып кетті.
Семейдегі Шәкәрім университеті деректердің таралуы туралы ақпаратқа түсініктеме берген Қазақстан Республикасы Цифрлық даму министрлігі Ақпараттық қауіпсіздік комитетінің төрағасы Руслан Әбдіқалықов Орталық коммуникациялар қызметінде өткен брифингте Комитет тексеру шараларын әзірлеп жатыр деді.
«Хабарлама материалдарынан университет әкімшілерінің бірі бүкіл инфрақұрылымға қолжетімділікті сатып отырғаны белгілі болды», - дейді Ulysmedia.kz комитет басшысының сөзіне сілтеме жасап.
Руслан Әбдіқалықов басқа да ақпараттың таралып кетуіне талдау жасалып жатқанын айтты. Мәліметтері желіге түскен қазақстандықтар нақты анықталса, олар бұл туралы электронды үкімет порталы арқылы хабардар етіледі, деп сендірді комитет басшысы.
Руслан Әбдіқалықов министрлік бүкіл әлемде болып жатқан деректердің таралып кетуін жинақтау және деректері интернетте тарап кеткен қазақстандықтар туралы мәліметтерді жинақтау және бұл туралы хабардар ету үшін жеке мәліметтері бұзылған бірыңғай реестр құруды ұсынып отырғанын айтты. Бұл азаматтарға шағым түсіріп, алаяқтардан қалай қорғану керектігі туралы ұсыныстар алуға мүмкіндік береді. Сондай-ақ министрлік электронды үкімет порталына деректер тараған жағдайда несиелерді автоматты түрде блоктау үшін «несиені тоқтату» функциясын қосқысы келеді.
Orda.kz хабарлағандай, кибершабуылдарды талдау орталығының басшысы Олжас Сәтиев деректердің сыртқа таралуы цифрлық әлемнің шындығы екенін айтты. Ол деректердің таралып кетуі әрқашан болған, қазір БАҚ пен ҰҚК «осыған қатысты ашықтығының» арқасында көбірек айтылып жатыр деді.
ОКҚ өткен брифингте Сатиев: «Бізге апта сайын хакерлік шабуылдар жасалып жатқан сияқты. Шындығында, біз киберқауіпсіздік саласындағы сарапшылар ретінде darknet, хакерлер және жабық форумдарды үнемі бақылап отырамыз, деректердің таралып кетуін жай ғана көреміз», - деп түсіндірді.

6 тамыз
Қоғам (Қазақстан)
Ғылым және жоғары білім министрі «қыздар тізімін» жариялағаны үшін кім жазаланғанын айтты
Үкіметте өткен брифингте Ғылым және жоғары білім министрі Саясат Нұрбек әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті студенттерінің жеке деректерін жария еткені үшін кім жазаланғанын айтты, деп хабарлайды Kazakhstan Today агенттігінің тілшісі. «Списка девственниц» деп аталатын тізім осы жылдың ақпан айында таралды.
Саясат Нұрбек кейбір қызметкерлер жұмыстан босатылса, кейбірі әкімшілік жауапкершілікке тартылғанын хабарлады. Министрдің айтуынша, университетке қызмет көрсететін медициналық орталықтың қызметкерлері де жазаға тартылды және қазіргі уақытта бұл медициналық орталықпен келісімшартты бұзу мәселесі туындап отыр.

8 тамыз
Қоғам (Қазақстан)
Қазақстандық веб-сайттардың осал тұсы анықталды
bluescreen.kz TUMAR.ONE (TSARKA Group құрамына кіреді) осалдықты іздеудің ұлттық платформасына сілтеме жасап Қазақстанның веб-ресурстарының жаңа осал тұсы анықталды, деп хабарлайды. Бұл осалдықты қазақстандық қауіпсіздік зерттеушісі sad2shade Қазақстан Республикасындағы ондаған веб-ресурстарда анықтады. Бұл ақпараттық жүйе (ресурс) жағында ҚР ҰКО серверлерімен кіретін ЭЦҚ сертификатын қажетті верификациялаудың (тексерудің) болмауына байланысты туындайды.
Осалдық BugBounty бағдарламасының бөлігі ретінде хабарланды, мұнда зерттеушілер осал жерін іздейді, сыйақы үшін хабарлайды және қателерді түзетуге уақыт береді. Осалдық анықталған платформалардың иелері алдын ала хабарланған, деп хабарлайды bluescreen.kz.
Редакцияның жазуынша, осалдықты пайдалану, шабуылдаушыларға жеке және коммерциялық ақпаратқа қол жеткізуге, жәбірленушінің атынан, соның ішінде заңды күші бар (құжаттарға қол қою) кейбір әрекеттерді жасауға, сондай-ақ компания клиенттеріне қол жеткізуге және олардың шоттарын басқаруға мүмкіндік береді.
TSARKA Group жақын арада осалдықтың егжей-тегжейін анықтау, пайдаланушыларға тәуекелдерді және осалдықты жабу жолдарын көрсету үшін бұқаралық ақпарат құралдары мен жұртшылыққа ашық вебинар өткізуді жоспарлап отыр.

1 тамыз
Қоғам (Қазақстан)
Қазақстанда ұялы байланыс пен интернеттің бағасы көтерілді
Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің ұлттық статистика бюросы өткен аймен салыстырғанда 2024 жылғы шілдеде елдегі инфляция деңгейінің жоғарылағаны туралы хабарлады. Ақылы қызметтерге, оның ішінде ұялы байланыс және интернет қызметтеріне бағаның өсуі байқалады. Бюроның мәліметінше, 2024 жылдың шілдесінде ұялы байланыс бағасының 11,5%-ға, интернет – байланыс бағасының 6,8% - ға өсуі байқалды.

7 тамыз
Қоғам (Қазақстан)
Қазақстанда Telegram мессенджері тұрақты жұмыс істей бастайды
Астанада Telegram негізін қалаушы Павел Дуровпен кездесу нәтижесі туралы «Қазақтелеком» басшысы, бұрынғы цифрландыру министрі Бағдат Мусин өзінің Instagram-дағы аккаунтында хабарлады.
Бағдат Мусин Telegram басшылығымен аралық операторлардың қатысуынсыз тікелей «Қазақтелеком» Telegram желісі арасында трафик алмасу жайлы уағдаластық туралы хабарлады. Бұл Қазақстан абоненттері үшін сервис сапасын ғана емес, сервис жұмысының сенімділігін де жақсартады деді.
«Қазақтелеком» басшысы: «Менің әріптестерім Telegram мамандарымен бірлесіп қажетті жұмыстарды аяқтады және Telegram желісімен тікелей физикалық байланыс орнатты, бұл бізге желілер арасында деректерді жылдамырақ және аралық операторларсыз тасымалдауға мүмкіндік береді. Біз қазір Telegram-нан секундына шамамен 19 Гбит/с трафик аламыз және бұл көрсеткіш болашақта өседі. Біз тіркелген абоненттер үшін Трафик аламыз. Осының арқасында пәтерлер мен кеңселердегі Telegram сервисі жақсаруы тиіс», - деді.
«Ең бастысы, біз қазір трафикті толығымен басқарамыз! Бізде сыйымдылық бойынша үлкен қор бар, өйткені байланыс 100 Гбит/с деңгейінде жасалған», - деп қосты Б.Мусин.
«Қазақтелеком» басшысының ақпараты бойынша, компанияда Google, Meta, Amazon, Apple, Microsoft, Twitch, Netflix және т.б. сияқты компаниялардың автономды жүйелерінің иелерімен тікелей өзара байланыс бар. Енді бұл тізімге Қазақстандағы танымал сервистердің бірі – Telegram қосылды».

7 тамыз
Бақытжан Бұхарбай, баспагер (Алматы қ.)
«Как управлять казахами» кітабының баспагері өзіне және отбасына қауіп төнгенін айтты
Азаттық радиосы «Как управлять казахами» атты кітаптың қосавторының бірі Ресей империясы Сенатының Бас хатшысы Иван Кириловтың (XVIII ғасыр) авторлығына жанжал туды. Шығарма ұлт патриоттарының ашуына тиді, олардың күшімен кітап сатылымнан жоғалып кетті, ал баспагерге қауіп төндіруде, деп хабарлайды.
Баспагер Бақытжан Бұхарбай өзінің Telegram-арнасында жазғанындай, императорлық Сенаттың бас хатшысы жұмысының толық атауы- «қырғызды орыс азаматтығында ұстау және оларды басқару тәсілдері туралы жоба». Шын мәнінде, біз ресейлік шенеуніктің хаттары мен есептерін жинау туралы айтып отырмыз.
Бақытжан Бұхарбай «Соңғы күндердегі оқиғаларға байланысты маған және отбасыма қауіп төніп тұр. Блогерлер Елзат пен Нұрқожа жариялаған видеодан кейін біз өз аудиториямыздан кері байланыс алдық және менің ойымша, біздің реакциямыз қалыпты болды. Біз өзіміз үшін дұрыс қорытынды жасадық, бірақ қауіп тоқтамайды. Мен заңға сүйене отырып, өзімді және бизнесімді қорғайтынымды мәлімдеймін», дейді.

8 тамыз
YouTube (РФ)
Ресейліктер YouTube-ке кіруде қиындыққа тап болды
8 тамызда Ресейдің бірқатар аймақтарының пайдаланушылары YouTube-ке кіру қиындықтары туралы хабарлады. Мобильді қосымша да, жұмыс үстелі нұсқасы да жұмысын тоқтатты. Бұл мәселені шешудің және бейне хостингке кірудің жалғыз жолы VPN пайдалану болды.
РБК ақпаратына сәйкес, YouTube-ке толық қол жетімділік ресейлік пайдаланушылардың едәуір бөлігі үшін бұғатталған. MK.ru. сілтеме жасайтын Brand Analytics мәліметтері бойынша 85% ресейліктерде YouTube бейсенбі (8 тамыз) ортасындағы жағдай бойынша жұмыс істемейді. Қол жеткізу мәселесінің нақты себептері белгісіз.

Бұқаралық ақпарат құралдарының нақты жағдайын және сөз бостандығының жай-күйін айқындайтын лауазымды адамдардың іс-әрекеттері мен сөйлеген сөздері

5 тамыз
БАҚ (Қазақстан)
Миллиондық тендерде PR мақала әлеуетті жеңімпаздарды көрсетті
BES.Media «Метро Алматы потратит 4,6 млн тенге на PR-статьи в СМИ» деген мақалада мемлекеттік сатып алу порталында жарияланған «бұқаралық ақпарат құралдарында ақпараттық материалдарды орналастыру жөніндегі қызметке» арналған лот туралы хабарлайды. Тапсырыс беруші – «Метрополитен» КМК.
Басылым техникалық ерекшеліктерге сәйкес материал PR белгісінсіз немесе материалдың коммерциялық тапсырысын көрсететін кез келген басқа белгісіз жариялануы тиіс деп хабарлайды. Лоттың медиа-провайдерінде әлеуметтік желілерде кемінде 3 миллион жазылушысы және сайтқа күн сайын кемінде 400 мың кіруі болуы керек.
BES.Media хаттамаға сәйкес, «Интернет-портал Нұр» ЖШС («Нұр Интернет-порталы») жеңімпаз деп танылды, деп хабарлайды.
Басылым ақпараттық материалдарды дайындау және бұқаралық ақпарат құралдарында жариялау бойынша қызметтерді сатып алу бойынша кезекті тендер – 44,6 млн теңгені құрайтынын хабарлайды.
Лотты Almaty Business Development Company «Алматы кәсіпкерлікті дамыту компаниясы» орналастырды.
BES.media сайтының хабарлауынша, тендердің техникалық шарттарында белгілі бір критерийлері бар 19 БАҚ көрсетілген. Сонымен бірге, критерийлер жеткізушіге мемлекеттік тапсырысты қай жерде орналастыру керектігін және жеткізуші кіммен келіссөздер жүргізуге тура келетінін анық түсіндіреді. Тендердің жеңімпазы «Dara Consult» ЖШС болды.
Редакцияның пікірінше, мәселе «Мемлекеттік сатып алулар туралы» заңға сәйкес, конкурстық құжатта белгілі бір БАҚ немесе жеткізушілерді тұспалдайтын белгілер мен сипаттамаларға жол берілмейді. Мұндай әрекеттер адал бәсекелестік қағидаттарын бұзуы мүмкін, бұл осы тендердің ашықтығы мен заңдылығына күмән тудырады.

6 тамыз
БАҚ (Қазақстан)
Buzyq Telegram арнасы Ғылым және жоғары білім министрінің сөзінен сенімсіз деректерді анықтады
Әлеуметтік желіде жоғары балл жинап, бірақ тегін оқуға грант алмаған талапкерлердің жағдайы қызу талқыланды. Олардың айтуынша, гранттар төмен балл жинаған, бірақ су тасқынынан зардап шеккендер ретінде арнайы квота алған басқа талапкерлерге берілген. Осы орайда Ғылым және жоғары білім министрі Саясат Нұрбек квотадан тек 1130 адам пайдаланғанын түсіндірді.
Buzyq Telegram арнасының авторлары білім гранты иегерлерінің ресми тізіміндегі деректерді салыстыра келе, төтенше квотадан өткен студенттер саны белгіленген мөлшерден айтарлықтай асып, бес мыңнан астам адамды құрағанын анықтады.
Министрліктің өзі Buzyq сауалына жауап беріп, төтенше квота иеленушілердің жалпы саны 5 мыңнан асқанын растады.

8 тамыз
Қоғам (Қазақстан)
Петропавлдық қоғам белсенділері Петропавл қаласының тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық бөліміндегі жабықтық пен бұлыңғырлық туралы айтты
Ratel.kz тілшісі Елена Чернышова «Сотрудники отдела ЖКХ Петропавловска не перестают удивлять общественников» атты мақаласында «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы бірінші медиа орталық» ҚБ Солтүстік Қазақстан облысы бойынша филиалының жетекшісі Руслан Асаубаев Петропавл көшелерінің қосалқы, апатты, ағымдағы және күрделі жөндеу жұмыстары, оның ішінде осындай жұмыстардың кестелері туралы ақпаратты алуда қиындықтарға тап болды.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы медиа орталығының Солтүстік Қазақстан облысы бойынша филиалы өкілдерінің сауалына Петропавл қаласы әкімдігінің тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімінің басшысы Айдын Мәкенов 2024 жылға арналған жөндеу жұмыстары туралы мәліметтерді Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сатып алу порталының ресми сайтынан білуге болатынын айтты. Жұмыс кестесіне келетін болсақ, қоғам белсенділері бұл ақпаратты алған жоқ, өйткені жауапта «тек қызметтік мақсатта» деп көрсетілген.

9 тамыз
Қоғам (Қазақстан)
Орталық Азияда бір телеарна немесе бір онлайн жаңалықтар порталы пайда болуы мүмкін
Астанада Қасым-Жомарт Тоқаевтың төрағалығымен Орталық Азия мемлекеттері басшыларының VI Консультативтік кездесуі өтті. Оған Қырғызстан, Тәжікстан, Түркіменстан және Өзбекстан президенттері қатысты.
Қазақстан Президенті бұл кездесудің нәтижесі өңірлік ынтымақтастықты нығайтып, оны одан әрі дамытуға бағытталған құжаттардың, оның ішінде 2027 жылға дейінгі ынтымақтастықты дамытудың Жол картасы мен «Орталық Азия–2040» ынтымақтастықты дамыту тұжырымдамасының бекітілгенін атап өтті.
Отырыста айтылған негізгі міндеттер қатарында:
- бейбітшілікті сақтау үшін саяси диалог пен сенімді нығайту;
- тауар айналымының 15 млрд долларға дейін өсуі;
- аймақтың көлік инфрақұрылымын дамыту;
- су-энергетикалық ресурстарды ұтымды пайдалану;
- білім, ғылым, мәдениет және ақпарат салаларындағы ынтымақтастықты кеңейту.
Ұсыныстың бірі Орталық Азия үшін аймақтық телеарна немесе интернет-жаңалықтар порталын құру болды.
Кездесу нәтижесінде бірқатар келісімдерге қол қойылды, соның ішінде «Орталық Азия–2040» өңірлік ынтымақтастықты дамыту тұжырымдамасы; Орталық Азия мемлекеттерінің өнеркәсіптік кооперациясын дамытудың 2025-2027 жылдарға арналған іс-шаралар жоспары, Орталық Азия мемлекеттеріндегі көлік-логистикалық орталықтарды дамыту жөніндегі өзара түсіністік туралы меморандум және т.б., деп хабарлайды Политпросвет.kz.

БАҚ пен сөз бостандығының нақты жағдайын бағалау/Статистика

5 тамыз
Интернет (Қазақстан)
Қазақстандағы 1432 елді мекенде әлі күнге дейін мобильді интернет жоқ
Tengrinews.kz редакциясы Қазақстанның Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігінен елімізде әлі қанша елді мекенде интернет жоқ екенін және билік бұл мәселені қалай шешуді жоспарлап отырғанын білді.
2023 жылдың мамыр айында Мәжіліс депутаты Нартай Сәрсенғалиев депутаттық сауалында 2023 жылдың 1 сәуіріндегі мәлімет бойынша Қазақстанда 200 мыңнан астам халқы бар 1432 ауыл кең жолақты мобильді интернетке қосылмағанын айтқан.
Tengrinews.kz редакциясы соңғы бір жылда коммуникациялық жағдайдың қалай өзгергенін білу үшін ЦДИАӨМ-не хабарласты.
Цифрлық даму министрлігінің Телекоммуникациялар комитеті 6 406 елді мекеннің 89 қала мен 27 қалалық елді мекен және 4 858 ауылдық елді мекен 3G (2 813 ауыл), 4G (2 045 ауыл) мобильді технологияларын пайдалана отырып, кең жолақты интернетпен қамтамасыз етілген деп жауап берді. Сондай-ақ ADSL технологиясы бойынша 1950 ауылдық елді мекен және талшықты-оптикалық байланыс технологиясы бойынша 2606 ауылдық елді мекен тіркелген интернетпен қамтамасыз етілген.
Сонымен бірге, редакция бір жыл бұрынғыдай 1432 елді мекенде мобильді интернет жоқ екенін атап өтті.
Министрліктің жауабынан 2024 жылдан бастап 504 ауылдық елді мекенді спутниктік жүйе арқылы интернетпен қамту мәселесі қарастырылуда (2024 жылы KazSat спутниктері арқылы 176 ауылдық елді мекен интернетке қосылған, 2025 жылы 328 ауылды қосу жоспарлануда).
Комитет 2024-2027 жылдар аралығында талшықты-оптикалық байланыс желілерін тарту арқылы үш мыңнан астам ауылды интернетпен қамтамасыз етуді көздейтін «Қолжетімді интернет» ұлттық жобасы туралы айтты, - деп хабарлайды Tengrinews.kz .

5 тамыз
БАҚ (Қазақстан)
Мәдениет министрлігі Қазақстанда 5870 БАҚ барын санады
Мәдениет және ақпарат министрлігі 2024 жылғы шілдедегі Қазақстандағы БАҚ туралы статистиканы жариялады.
Қазақстанда тіркелген бұқаралық ақпарат құралдарының саны маусым айындағыдай 5870 БАҚ.
2024 жылғы 1 шілдеден 31 шілдеге дейінгі кезеңде «Байланыс туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 41-1-бабының 1-1-тармағына сәйкес уәкілетті органның бұйрығымен 2506 Интернет ресурс пен сілтемеге шектеу қойылды.
Заң бұзушылық түрі бойынша:
-693- терроризм, экстремизм;
-145 – порнография;
-78 – есірткі, алкоголь, темекі өнімдерін тарату;
-860 – «Ойын бизнесі туралы» Заңын бұзғаны үшін;
-10- жарнама;
-1-қару;
-8 – беделін түсіретін ақпарат;
-710 – алаяқтық;
-1 – авторлық құқықтың бұзылуы.
Шілде айында сот шешімімен уәкілетті орган қолжетімділікті шектеу шараларын қолданбаған.

Заңнама

1 тамыз
БАҚ (Қазақстан)
Мәдениет және ақпарат министрлігі мемлекеттік емес БАҚ үшін гранттардың игерілуіне мониторинг жүргізу ережесін әзірледі
Талқылау үшін «Ашық НҚА» порталында Мәдениет және ақпарат министрлігінің «Грант беру және оның іске асырылу мониторингі ережесін бекіту туралы» бұйрығының жобасы жарияланды.
Ереже «Масс-медиа туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 33-бабының 6-тармағына сәйкес әзірленді және мемлекеттік емес бұқаралық ақпарат құралдарына мемлекеттік ақпараттық саясатты республикалық деңгейде іске асыруға арналған гранттар беру және олардың іске асырылуын бақылау тәртібін айқындайды.
Концептуалды бөлім негізгі ұғымдарды түсіндіретін 17 пункттен тұрады. Олардың ішінде: БАҚ, грант алушы, мемлекеттік емес БАҚ, мүдделер қақтығысы – комиссия мүшесінің жеке мүддесі объективті шешім қабылдауға әсер етуі мүмкін жағдай, тақырыптық бағыттардың тізімі және т.б.
Ереже жобасының 2-тарауы республикалық деңгейде мемлекеттік ақпараттық саясаттың тақырыптық бағыттарының тізбесін әзірлейтін және бекітетін Мемлекеттік ақпараттық саясат жөніндегі республикалық комиссияны құру және жұмыс істеу мәселелеріне қатысты.
3-тарау – Грант беру процесі – құжат талаптарын, қарау мерзімдерін және өтінімді іріктеу процедураларын қамтитын грантқа өтінім беру процесін сипаттайды.
4-тарау БАҚ гранттарын іске асыру мониторингін сипаттайды.
Ережені талқылау 2024 жылдың 15 тамызына дейін жалғасады.

Журналистің заңды кәсіби қызметіне кедергі келтіру

7 тамыз
Сандуғаш Дүйсенова, Orda.kz (Жетісу облысы, Басшы ауылы)
Журналистің кәсіби қызметіне кедергі келтіру туралы шағымы тағы қараусыз қалды
Жетісу облысы Кербұлақ ауданының прокуратурасы журналистің заңды кәсіби қызметіне кедергі жасау бабы бойынша сотқа дейінгі тергеуді бастауға жеткілікті негіз таппады. Бұл туралы Orda.kz интернет басылымының тілшісі Сандуғаш Дүйсенованың облыстық прокуратураға жазған арызына берген жауабында айтылды.
Естеріңізге сала кетейік, прокуратураға шағымдануға осы жылдың 21 маусымында болған оқиға себеп болған. Журналист «Алтын Емел» ұлттық табиғи паркінің кеңсесі орналасқан Басшы ауылына осы кәсіпорын қызметкерлерінің ұлттық парк директоры Қуат Байтұрбаевтың үстінен шағым түсіргеніне орай келген. Қызметкерлердің пікірінше, шағымда заңсыз қызметтің бірнеше схемалары сипатталған.
Оқиға орнына келген Сандуғаш әкімшілік ғимаратта ҚР Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі, орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитетінің инспекторлары жұмыс істеп жатқанын білді. Әуелі ғимаратқа емін-еркін кіріп, инспекторлармен кездесіп, әңгімелескен. Алайда, септикті көрсету үшін сыртқа шыққан ол ғимаратқа қайта кіруде кедергілерге тап болды.
Ұлттық саябақ қызметкерлері кіре берісте «адам қалқанын» құрып, Сандуғаш шақырған полиция келгенше 15:38-18:40 аралығында журналистің кіруіне тосқауыл қойды. 22 маусымда Кербұлақ аудандық полициясы оның ұлттық парктің үш қызметкерін қылмыстық жауапкершілікке тарту туралы арызын қараусыз қалдырған.
Маусымның 24-і күні Сандуғаш Дүйсенова Жетісу облысының прокуратурасына ұлттық парк қызметкерлері мен полиция қызметкерлерін жауапкершілікке тартуды сұрап жүгінген. Оның арызы Кербұлақ аудандық прокуратурасына жолданды, ол да іс қозғауға негіз таппады. Аудан прокуроры Н.Тұрсынбеков қол қойған жауапта «Алтын Емел» ұлттық саябағы қызметкерлерінің заңбұзушылықтары туралы қосымша дәлелдер келтірілсе, Дүйсеноваға қайта ішкі істер бөліміне арыздануға болатыны айтылған.

«Әділ сөз» қорының түсініктемесі
ҚР Қылмыстық кодексінің 158-бабында журналистің заңды кәсіби қызметін жүзеге асыруына кедергі келтіретін жағдайлар жасау арқылы оның заңды кәсіби қызметіне кедергі келтіргені үшін қылмыстық жауапкершілік көзделген.
Журналисттің заңды кәсіби қызметіне кедергі жасау туралы мәлімдемесі, сондай-ақ ұлттық парк кеңсесіне барған кезде журналистке қарсылық білдіру фактісі жазылған бейне жазба (баптың 1 бөлігінде көзделген қылмыстық құқық бұзушылық белгілері) болғандықтан қылмыстық кодекстің 158-бабына сәйкес, полиция арызды ЕРДР-де тіркеп, сотқа дейінгі тергеп-тексеруді бастауға міндетті болды.
ҚР Қылмыстық іс жүргізу кодексінде полицияның хабарлаған «алғашқы тексеру әрекеттері» қарастырылмаған. Тергеу әрекеттері (жәбірленуші мен куәлардан жауап алу, бетпе-бет келтіру, бейнежазбаларды қарау және т.б.) арызды ЕРДР-де тіркегеннен кейін ғана жүргізілуі тиіс. Облыстық прокуратура полициядан Қылмыстық іс жүргізу кодексіне сәйкес әрекет етуді талап етіп, заңдылықты қалпына келтіруі керек.
«Әділ сөз» қоры Сандуғаш Дүйсеноваға арызды Жетісу облыстық прокуратурасына қайта жіберуді ұсынады.
Шағымда «Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» Заңның 20-бабының 2) тармағына сәйкес журналистің барлық меншік нысанындағы ұйымдарға баруға және олардың лауазымды адамдарының қызметтік міндеттерін орындауға байланысты лауазымды тұлғалар қабылдауына құқығы бар екені көрсетілуі тиіс. Бұл лауазымды тұлғалар журналистің сұрақтарына жауап беруге міндетті, ал журналист ұйымдардың ғимаратына еркін кіруге құқылы екенін білдіреді.
Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 180-бабының 1-бөлігіне сәйкес қылмыстық құқық бұзушылық белгілерін көрсететін жеткілікті деректер сотқа дейінгі тергеп-тексеруді бастауға негіз болып табылады.

Компьютерлік ақпаратқа заңсыз қол жеткізу, DDoS шабуылдары

2 тамыз
«Власть», Telegram арнасы (Алматы)
«Власть» интернет-журналының редакциясы Telegram-арнасында мақалаларын реакция арқылы манипуляциялау туралы хабарлайды
Журналистер Президенттің, үкіметтің, әкімдердің іс-әрекеттеріне жаппай мақұлдау реакциясын, ал саяси оппозиция мен құқық қорғау бастамалары туралы жаңалықтарға теріс реакция білдіру әрекетін бірнеше айдан бері байқадық дейді.
«Власть» «Реакциялар бір уақытта пайда болады және бір типті. Реакциялар билік құрылымдары ресми түрде бейтарап болуы керек мақалаларда пайда болады», - деп хабарлайды.

2 тамыз
Мемлекеттік қызметшілер (Қазақстан)
Қазақстандық мемлекеттік қызметкерлердің 30%-ға жуығы фишингтік сілтемелерге өтеді
Kursiv.Media Қазақстан Республикасы Цифрлық даму министрлігі Ақпараттық қауіпсіздік комитетінің төрағасы Руслан Әбдіқалықовқа сілтеме жасап Қазақстандағы мемлекеттік қызметшілердің 20-30%-ға жуығы хакерлер ресми және жеке ақпаратты ұрлау үшін электрондық пошта арқылы жіберетін фишингтік сілтемелерге өтеді, деп хабарлайды. Комитет төрағасының айтуынша, мұндай «көңілсіз» нәтижелерді мемлекеттік органдардың ішкі порталдары арқылы күдікті хаттарды жіберу тәжірибесі көрсетті. Мұндай хат шынайы хатқа ұқсайды, бірақ, Әбдіқалықовтың айтуынша, сауатты адам бұл фишинг екенін белгілерінен түсінуі керек.
Оның айтуынша, хакерлерге ақпараттық жүйелерді емес, жеке мемлекеттік қызметкерлердің компьютерлерін бұзу тиімдірек, өйткені олар үлкен көлемдегі ресми ақпарат пен жеке деректермен жұмыс істейді.
Руслан Әбдіқалықов Орталық коммуникациялар қызметінде өткен брифингте: «Әрбір мемлекеттік органда ақпараттық қауіпсіздік бөлімшесі болғанымен, іс жүзінде әрбір мемлекеттік қызметкер бұған дұрыс жауап беруге әрқашан дайын бола бермейді (хакер шабуылы – редактордың ескертпесі). Бұл біздің ортақ міндетіміз – мемлекеттік қызметкерлерді, соның ішінде азаматтарды дұрыс әрекет ететіндей етіп оқыту», деді.
Комитет басшысы министрлік азаматтардың ықтимал кибершабуылдар туралы хабардарлығын арттыру үшін арнайы ақпараттық алаң құруды жоспарлап отырғанын айтты.

Ресурсты/аккаунтты блоктау

Әлеуметтік маңызы бар ақпаратты беруден бас тарту/шектеу

5 тамыз
Назерке Құрманғазинова, «Власть» (Астана)
Энергетика министрлігі энергетика нысандарын жекешелендіруге қатысты сұраққа жауап беруден бас тартты
«Власть» басылымы 2022 жылдың қарашасында Қазақстанның сол кездегі премьер-министрі Әлихан Смайылов Бас прокуратураға елдің энергетикалық нысандарын жекешелендірудің негізділігін тексеруді тапсырған, бірақ бұл тексерулердің нәтижелері ешқашан жарияланбаған, деп хабарлайды. Редакцияның қандай энергетикалық нысандар тексерілгені туралы сұрағына Энергетика министрлігі «Ақпаратқа қол жеткізу туралы» заңға сілтеме жасап, жауап беруден бас тартты.
Басылым министрліктің жауабында: «Энергетика объектілерін жекешелендірудің негізділігін тексеру нәтижелері туралы сіз сұраған ақпарат қолжетімділігі шектеулі ақпаратқа жатады. «Ақпаратқа қол жеткізу туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 11-бабының 16-тармағының 2-тармағына және 3-тармақшасына сәйкес жоғарыда аталған мәселе бойынша ақпаратты ұсыну мүмкін емес», - деп келтіреді.

«Әділ сөз» қорының түсініктемесі
Ақпарат беруден бас тарту стратегиялық энергетика объектілерін жекешелендірудің негізділігін тексеру туралы ақпаратқа кімнің, қашан және қандай негізде «қолжетімділігі шектеулі ақпарат» мәртебесін бергенін ашып көрсетпейді. «Мемлекеттік құпиялар туралы» Заңның 17-бабының 1-тармағының 10) тармағына сәйкес мемлекеттік органдар мен ұйымдардың және олардың лауазымды адамдарының заңнаманы бұзу фактілері туралы мәліметтер құпиялауға жатпайды. Жекешелендіру туралы шешімді мемлекеттік қызметкерлер қабылдағандықтан, олардың заңды бұзғаны туралы ақпарат жалпыға қолжетімді болуы керек.

7 тамыз
BEST.media (Алматы қ.)
Антикор Алматы тау бөктерінен жер алған олигархтардың есімдерін жасырады
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет Алматы әкімдігімен бірлесіп 2023 жылдың көктемінде қаланың тау жақ бөктеріндегі құрылысқа ревизия жүргізді. Forbes Kazakhstan тізіміндегі бірнеше кәсіпкер, сондай-ақ жоғары лауазымды шенеуніктермен үлестес адамдар мегаполистің элиталық аудандарында жер учаскелерін заңсыз ресімдегені белгілі болды, деп хабарлайды BES.media. «Бизнесмены из списка Forbes: Антикор продолжает скрывать имена олигархов, получивших земли в предгорьях Алматы» мақаласында басылымның тілшілері бір жылдан астам уақыт бойы «мықтылардың» есімдерін білуге тырысты деп жазады.
7 тамызда ҚР Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің апталық брифингінде BES.media тілшісі Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметтің талдамалық есебінде аталған кәсіпкерлерді тағы да анықтауға тырысты. Ведомствоның өкілі Данияр Биғайдаров олардың атын атамады және сұрақтың қойылуына таң қалды, бұл адамдардың арасында Forbes олигархтары бар деген мәліметтерді Антикор хабарламағанын атап айтты.
Басылым журналистерінің жазуынша, департамент Forbes тізіміндегілерді атап мақалада сертификаттың тиісті үзіндісін келтірген.
Сондай-ақ BES.media Алматы қаласының әкімі Ерболат Досаевтың есімдерді атамағанын, ол есімдерді білмейтінін, бірақ тізімнің үлкен екенін айтты деп хабарлайды.
Басылымның жазуынша, Алматының тау бөктеріндегі жер телімдерінің заңсыз иеленуі билікке деген сенімге селкеу түсіріп, жемқорлыққа күдік туғызады.

Сот талқылауы/сотқа дейінгі талаптар

1 тамыз
Сандуғаш Дүйсенова, Orda.kz (Талдықорған, Жетісу облысы)
Облыстық сот Сандуғаш Дүйсеноваға келтірілген моральдық зиян үшін өтемақы сомасын 500 мың теңгеге дейін өсірді
17 сәуірде Талдықорған қалалық соты Orda.kz сайтының меншікті тілшісі Сандуғаш Дүйсенованың сотқа дейінгі қылмыстық тергеп-тексеру барысында құқығын бұзғаны үшін моральдық шығынды өтеу туралы талап арызын ішінара қанағаттандырғанын хабарлаған едік. Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігіне талап арыз берілген. Жетісу облыстық полиция департаменті сотталушы тарапта үшінші тұлға ретінде әрекет етті.
Еске салайық, адам өлтіргені үшін сотталған А.К-ның арызымен Сандуғаш 2023 жылдың 11 тамызында Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 147-бабының 5-бөлігі бойынша қозғалған іс бойынша ұсталып, уақытша ұстау изоляторына қамалған және қорлайтын жеке тінтуге алынған болатын.
Құқық қорғаушылар полицияның әрекетін азаптау деп атады. Журналистті қорғау мақсатында Қазақстан Республикасы Президентіне ашық үндеу жасап, қол жинады.
2023 жылдың 14 тамызында Дүйсенованың өтініші бойынша Жетісу облысының прокуроры Мадияр Басшыбаев онымен кездесті. Әңгімелесуден кейін прокуратура істі зерделеуді сұрады.
Прокуратура 2023 жылдың 15 тамызында әрекетте қылмыстық құқық бұзушылықтың болмауына байланысты қылмыстық істі тоқтатты. Кейіннен прокуратура Сандуғаш Дүйсеновадан конституциялық құқығы бұзылғаны үшін ресми түрде кешірім сұрады.
Сандуғаш Дүйсенова 50 миллион теңге моральдық шығын өндіруді талап етіп, сотқа шағым түсірді. Талдықорған қалалық соты журналистке 100 000 (жүз мың) теңге моральдық шығын өтемақы тағайындады.
Дүйсенова мен Қаржы министрлігі бұл шешімге шағымданып, Жетісу облыстық сотына шағым түсірді.
Сот алқасы бірінші сатыдағы сотпен анықталған 100 000 теңге көлеміндегі моральдық зиянды өтеу мөлшері талапкер қылмыстық сот ісін жүргізетін органдардың заңсыз әрекеттерінің салдарынан С. Дүйсеноваға келтірілген моральдық және физикалық азаптың ауырлығына сәйкес келмейді деген қорытындыға келді.
Осыған байланысты облыстық сот моральдық шығынды өтеу сомасын 500 мың теңгеге дейін өсірді. Сот Қаржы министрлігінің уәждерін негізсіз деп тапты.
17 шілдеде облыстық соттың апелляциялық алқасы журналистің пайдасына республикалық бюджеттен 400 мың теңге өндіру туралы шешім қабылдады.
Сот үкімінің қалған бөлігі өзгеріссіз қалды.

1 тамыз
Матрица.kz (Алматы)
Пайдаланылған фотосуреті үшін фотограф БАҚ-тан 369 мың теңге өндіріп алды
29 шілдеде Алматы облысының мамандандырылған ауданаралық экономикалық соты фотограф Тұрар Қазанғаповтың авторлық құқықты бұзғаны үшін өтемақы өндіру туралы талап арызы бойынша шешім шығарды.
Талап Matrica.kz интернет-медиасының иесі жеке кәсіпкер Matrica.kz-ке фотографтың интернетте еркін қолжетімді фотосуреттерін материалдарды иллюстрациялау үшін пайдалануына байланысты қойылды.
Т.Қазанғапов соттан жеке кәсіпкер Matrica.kz -тен авторлық құқықты бұзғаны үшін 1846000 теңге өтемақы өндіруді, құқықты тану арқылы бұзылған авторлық құқықты қалпына келтіруді, талапкерге тиесілі туындыларды пайдалануға тыйым салуды сұрады.
Бұған дейін сотқа дейінгі талап-арызға берген жауабында БАҚ иесі фотосурет интернеттегі ашық дереккөздерден алынғанын, талапкердің авторлығы туралы талап арызды алғаннан кейін ғана білгенін, ал авторлық БАҚ сайтында бірден Т.Қазанғапов туралы хабарланады.
Сот талап арызды ішінара қанағаттандырды. Сот шешімі бойынша жеке кәсіпкер Matrica.kz Қазанғаповтың пайдасына 369 200 мың теңге төлеуі тиіс. Сот сонымен қатар Matrica.kz интернет-ресурсында және басқа да интернет-домендерде фотографқа тиесілі туындыларды пайдалануға тыйым салу туралы өтінішті қанағаттандырды.
Сот шешімі әлі заңды күшіне енген жоқ.

«Әділ сөз» қорының түсініктемесі
«Авторлық құқық және сабақтас құқықтар туралы» Заңның 21-бабына сәйкес туындыларды (оның ішінде фотосуреттерді) автордың келісімінсіз және авторлық сыйақы төлемей, егер мұндай туындылар тұрақты түрде жалпыға ортақ жерде орналасқан болса, пайдалануға рұқсат етіледі. Матрица.kz сайты Т.Қазанғаповтың көпшілікке ашық интернет ресурстарында орналасқан фотосуреттерін пайдаланды. Сондай-ақ, бұл фотосуреттер коммерциялық емес сипаттағы иллюстрациялық ақпараттық мәтінде пайдаланылды. Сот өз шешімінде жауапкердің неліктен «Авторлық құқық және сабақтас құқықтар туралы» Заңның 21-бабының нормаларын қолдануға құқығы жоқ екенін нақты дәлелдей алмады.

1 тамыз
«Ақ Жайық» ЖШС (Атырау)
Сот кісі өлтірушінің келісімінсіз суретін жариялауды оның ар-намысы мен қадір-қасиетіне нұқсан келтіру деп таныды
Атырау қалалық сотында адам өлтіргені үшін жазасын өтеп жатқан Сергей Наумцевтің «адамның келісімінсіз суретті таратуды ар-намысы мен қадір-қасиетіне нұқсан келтіру деп тану және моральдық шығынды өндіру туралы» «Ақ Жайық» газетінің иесіне қарсы талап арызы қаралды.
Талапкер басылымның сайтында Azh.kz 24.10.2013 жарияланған «Подозреваемый в убийстве школьницы снимал порно» деген мақалада оның келісімінсіз кескінді пайдалануды заңсыз деп тануды және 300 мың теңге мөлшерінде моральдық зиянды өндіруді талап етеді.
Жауапкердің өкілі, «Әділ сөз» қорының заңгері Сергей Уткин талап арызға берген жауабында талап арызды мойындамай, жарияланған фотосуретте талапкердің суретінен басқа ешбір мәлімет жоқ екенін көрсеткен. Ол және 2013 жылы жарияланған мақала ақтөбелік «Диапазон» газетінен дереккөзге сілтеме арқылы қайта басылып шыққан. Талап арызды қанағаттандырусыз қалдыруды сұрады.
Судья Ж.М. Момынжанов жауапкер мақалада талапкердің жеке куәлігіндегі фотосуретін жариялай отырып, «талапкердің мәдениет саласындағы ойын-сауық мәдени-бұқаралық, әлеуметтік маңызы бар іс-шараларға, спорттық-бұқаралық іс-шараларға, бейбіт жиналыстарға және өзге де жария іс-шараларға қатыспайтын жерде», дереккөзге сілтеме жасамай, сол арқылы ҚР АК-нің 144-бабын (жеке өмір құпиясын қорғау құқығы) және 145-ін (өз бейнесіне құқығын) бұзды дейді.
Сот шешімінде «Талапкер бейнеленген фотосуретті жариялау арқылы жауапкер әлеуметтік желінің барлық пайдаланушыларына талапкерді көру және көру мүмкіндігін қамтамасыз етті, бұл жағдайда жеке өмірге қол сұғылмаушылыққа, жеке және отбасылық құпияға конституциялық құқықпен қамтылған суретке құқықты бұзады», - делінген.
18 шілдеде сот Наумцевтің бейнесін оның келісімінсіз таратуды талапкердің ар-намысы мен қадір-қасиетіне нұқсан келтірді деп танып, талапты ішінара қанағаттандырды. Сот шешіміне сәйкес, БАҚ иесі талапкерге 30 мың теңге төлеп, мемлекеттік бажды төлеу үшін сот шығындарын өтеуі тиіс.
Наумцевтің қалған талаптары қанағаттандырылмады.
Шешім заңды күшіне енген жоқ және апелляциялық сатыдағы сотқа шағымданатын болады.
«Әділ сөз» қорының түсініктемесі
«Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» Заңның 14-бабының 1-1-тармағының 3) тармағына сәйкес, егер бейнеленген тұлғаны пайдалану конституциялық құрылымды, қоғамдық тәртіпті, адамның құқықтары мен бостандықтарын, халықтың денсаулығы мен имандылығын қорғау мақсатында жүзеге асырылса, бұқаралық ақпарат құралдары бейнеленген адамның келісімін талап етпейді.
Жауапкер талапкердің суретін оның келісімінсіз қатаң түрде Конституциялық Соттың ұйғарымымен Конституцияға сәйкес деп танылған заңның көрсетілген нормасы негізінде жариялаған, бірақ бірінші сатыдағы сот шешімде не себепті жариялағанын көрсетпеген. Жауапкер «Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» Заңның аталған нормасын пайдалануға құқығы жоқ деп есептейді.

2 тамыз
Тамара Еслямова, «Уральская неделя» (Орал, Батыс Қазақстан облысы)
«Журналистская инициатива» ЖШС (Орал қ.)
Ауыл тұрғындары жылқы ұрлады деп айыптаған адвокат ар-намысын, абыройын, іскерлік беделін қорғап сотта жеңіске жетті
2 тамызда Орал қаласының N2 соты адвокат А.Мұқанғалиевтің «Уральская неделя» газетінің бас редакторы Тамара Еслямоваға және басылымның иесі «Журналистская инициатива» ЖШС қатысты ар-намысын, қадір-қасиетін және іскерлік беделін қорғау туралы талап арызы бойынша шешім шығарды.
Еске сала кетейік, сотқа 2023 жылғы 17 сәуірде басылымның әлеуметтік желідегі парақшасында 17 сәуір 2023 жылы жарияланған «В ЗКО сельчане обвиняют адвоката, владеющего фермой, в том, что он угоняет чужих лошадей» деген мақала себеп болған.
А.Мұқанғалиев соттан даулы ақпаратты шындыққа жанаспайтын және ар-намысына нұқсан келтіретін ақпарат деп танып, бас редакторды әлеуметтік желідегі газет беттерінде теріске шығаруды міндеттеуді сұрады.
Өз кезегінде Тамара Еслямова соттан адвокаттың талабынан бас тартуды сұрады: мәтінде ауыл тұрғындарының тікелей цитаталары бар. Мұны редакция журналистінің түсірген видеосы да растап, ауыл тұрғындары мәселені айтып жатыр. Осыған орай, талап-арызға берілген жауапта бас редактор, сондай-ақ БАҚ иесі талап қоюда лайықсыз жауапкерлер болып табылатыны айтылған.
Сот филология және лингвистикалық сараптама үшін «М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті» КЕАҚ лингвист-маманын тартты. Маманның қорытындысы бойынша, екі мақалада баяндалған мәліметтер талапкерге қатысты Чапаево кентінің азаматтары айтқан сөзбе-сөз шығарма болып табылмайды.
Сот талапкердің ар-намысына, қадір-қасиетіне және іскерлік беделіне нұқсан келтіретін даулы мәліметтерді шындыққа жанаспайтын деп танып, А.Мұқанғалиевтің талабын қанағаттандырды. Сот шешімі заңды күшіне енген сәттен бастап 10 күнтізбелік күн ішінде БАҚ иесі «Уральская неделя» газетінде теріске шығаруды жариялауға тиіс.
Сот шешіміне соңғы шешім шығарылған күннен бастап бір ай ішінде шағым жасалуы мүмкін.

«Әділ сөз» қорының түсініктемесі
«Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» Заңның 26-бабының 4) тармағына сәйкес, егер ол сөзбе-сөз көшіру болса, шындыққа сәйкес келмейтін ақпаратты бұқаралық ақпарат құралдарында таратқаны үшін бас редактор жауапты емес.
Сот шындыққа жанаспайтын деп таныған мәліметтердің барлығы Ақжайық ауданы Чапаево ауылы тұрғындарының ресми сөздерін «Уральская неделя» газетінде жариялау үшін сөзбе-сөз көшіру болып табылады, бұл видео жазба арқылы расталады. Алайда, сот «Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» Заңның 26-бабының 4) тармағын қолданбай, газеттің бас редакторы мен иесін жауапкершіліктен босатпады.

5 тамыз
Данияр Әділбеков, «Дикая Орда» (Астана)
Данияр Әділбековке қатысты сот отырысы прокурордың өтінішімен кейінге шегерілді
Астананың қылмыстық істер жөніндегі ауданаралық сотының журналист Данияр Әділбековке қатысты 5 тамызда өтуі тиіс отырысы прокурор Қайдаровтың өтінішімен 12 тамызға шегерілді.
Orda.kz сайтының хабарлауынша, 5 тамызда сот залына екі айыпталушы – журналист Данияр Әділбеков пен мұнайшы Ерлан Сәудегеров келді, тергеушілердің айтуынша, олар вице-министр Ерлан Ақкенженовке қатысты ақпаратты таратқан. Үш жәбірленушіден видеобайланыс арқылы сот отырысына Гүлжан Ерғалиева ғана қатысты.
Еске салайық, Данияр Әділбеков 2024 жылы 27 наурызда Астанада ұсталып, кейін соттың санкциясымен көрінеу жалған сөз таратты деген күдікпен екі айға қамауға алынған болатын. 13 маусымда Астананың мамандандырылған ауданаралық тергеу соты журналист Данияр Әділбековті қамауда ұстау түріндегі бұлтартпау шарасын 2024 жылдың 27 шілдесіне дейін ұзартты.
22 шілдеде қылмыстық істі Астана қаласының қылмыстық істер жөніндегі ауданаралық соты өндіріске қабылдады. Сот Д.Әділбеков пен Е.Саудегероваға қатысты бұлтартпау шарасын іс мәні бойынша қаралғанға дейін ұзартты.
«Дикая Орда» Telegram-арнасындағы мақалаларға байланысты сотқа дейінгі тергеу басталды. Журналист Гүлжан Ерғалиева мен Астана әуежайының араб өкілі Альжавдер Юсуф Рашед М. полицияға арыз түсірді, олардың мәлімдемесі бойынша іс 274-баптың 2-бөлігінің 3-тармағы бойынша сараланған (осы бап бойынша ең жоғары жаза үш жыл).
Энергетика вице-министрі Ерлан Ақкенженовтың арызына сәйкес, Әділбековке 419-баптың 3-бөлігі «Жалған сөз тасу» (ең жоғары жаза – 8 жыл бас бостандығынан айыру) бойынша айып тағылуда.

5 тамыз
Блогер (Қостанай)
Көліктің әйнегін қараңғылау туралы жалған ақпарат берген блогерге айыппұл салынды
Қостанайдың әкімшілік құқық бұзушылық жөніндегі мамандандырылған соты қала тұрғынына қатысты істі ӘҚБтК 456-2-бабының 5-тармағы бойынша қарады (онлайн-платформаларды пайдаланушылардың жалған ақпаратты орналастыруы, таратуы).
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттамаға сәйкес, Қостанай облыстық сотының баспасөз қызметі хабарлағандай, 25 шілдеде азамат П. инфлюенсер (блогер) бола отырып, кәсіпкерлік қызмет мақсатында автомобильдердің алдыңғы-есігінің шыныларын қараңғылау туралы әлеуметтік желідегі онлайн-платформаға жалған ақпаратты орналастырды және таратты.
Сот отырысында П. кінәсін мойындап, блогер ретінде әлеуметтік желілерде көлік құралдарының әйнектерін қараңғылауға рұқсат етілгені туралы тексерілмеген ақпаратты жариялағанын растады.
Сот қаулысымен П. кінәлі деп танылып, оған 77 532 теңге айыппұл түріндегі әкімшілік айыппұл салынды.
Сот үкімі әлі заңды күшіне енген жоқ.

7 тамыз
Ғазиз Ғабдуллин, «AQIQAT» ҚБ (Атырау облысы)
Атыраулық белсенді аудан әкіміне жала жапқаны үшін кінәлі деп танылды
Атырау облысы Мақат аудандық сотының шешімімен «AQIQAT» қоғамдық бірлестігінің жетекшісі Ғазиз Ғабдуллин Қызылқоға ауданының әкімі Қанат Әзмұхановқа жала жапқаны үшін қамауға алынды.
2024 жылдың 4 мамырында белсенді Ғабдуллин өзінің Facebook желісіндегі «Доссор Жаңалықтары» парақшасында аудан басшысының сыбайлас жемқорлық фактілері, әлеуметтік маңызы бар нысандардың құрылысына салғырттық пен бақылаудың жоқтығы туралы ақпарат таратқан.
Сот-психологиялық-филологиялық сараптама мәтінде аудан әкімі Қ.Әзмұхановтың ар-намысына, абыройына және іскерлік беделіне нұқсан келтіретін мәліметтердің барын анықтады.
Сот әкімшілік құқық бұзушылықты қасақана деп таныды, өйткені Ғабдуллин Г.Ж. әрекетінің заңға қайшы екенін біліп, қасақана зиянды салдарға жол берген, – делінген сот қаулысында.
Сот талқылауы барысында қоғамдық бірлестіктің басшысы Ғазиз Ғабдуллин 2023 жылғы 23 тамызда жала жапқаны үшін әкімшілік жазаға тартылғанын және тағайындалған айыппұлды төлемегені анықталды, сондықтан оған ӘҚБтК 73-3-бабының 2-бөлігі бойынша 20 тәулікке әкімшілік қамауға алу (жала жабу) туралы жаза қолданылды. Әкімшілік ұстау мерзімі 2024 жылғы 1 тамыздан бастап есептеледі. Қаулыны орындау аудандық полиция бөліміне тапсырылды.
8 тамызда Атырау облыстық сотының апелляциялық алқасы аудандық соттың қаулысын өзгертіп, әкімшілік қамаққа алуды 664560 теңге көлемінде айыппұлға ауыстырды. Айыппұл ерікті түрде қаулы заңды күшіне енген күннен бастап отыз тәуліктен кешіктірілмей төленуге тиіс. Алқа алдыңғы әкімшілік құқық бұзушылық бойынша әкімшілік жаза орындалғанын анықтады.

Статистиканы есептеу кезінде ескерілмейтін кейстер

Мониторинг «Әділ сөз» қоры тілшілерінің және ашық көздерден алынған ақпараттар бойынша дайындалды.
«Әділ сөз» қорының мониторинг қызметінің жетекшісі
Елена Цой e-mail: lena@adilsoz.kz
Мониторингке қатысты сұрақтар бойынша info@adilsoz.kz -ке хабарласуға болады.