19 қаңтар.
Сандуғаш Дүйсенова, «Орда» (Талдықорған, Жетісу облысы)
Тінтуге ұшыраған журналист моральдық шығынды өтеуді талап етті
Талдықорған қалалық соты «Орда» журналисі Сандуғаш Дүйсенованың заңсыз қылмыстық жауапкершілікке тарту нәтижесінде келтірілген моральдық шығынды өтеу туралы арызын қабылдады. Арыз ҚР Қаржы министрлігіне берілген. Жетісу облыстық ПБ жауапкер жағында үшінші тұлға ретінде қатысады.
Еске салайық, Сандуғаш 2023 жылы 11 тамызда жеке өмірге қатысты, оның ішінде жеке немесе отбасылық құпияларды телекоммуникация желілері арқылы көпшілік алдында сөз сөйлеу, жұмыс істеу, бұқаралық ақпарат құралдарында (ҚР ҚК-нің 147-бабы 5-бөлігі) тарату фактісі бойынша қылмыстық іс бойынша сотқа дейінгі тергеп-тексеруге байланысты ұсталып, уақытша ұстау изоляторына қамалды. Іс ауылдасын өлтіргені үшін жазасын өтеп жатқан А.Қ.Ақжалбековтың арызы бойынша қозғалған. 2022 жылдың мамыр айында Дүйсенова әлеуметтік желіде ер адамның іздеуде жүргені туралы жазба жариялап, оның ЖСН-ін көрсеткен. Ақжалбеков журналисті оның жеке деректерін жариялады деп айыптады.
Сандуғаш Дүйсенованың үйіне тінту жүргізілді. Сандуғашқа жеке тінту жүргізіліп оны шешінуге мәжбүрледі. Процесс видеоға түсірілді. Полиция журналисті тінтуге сот рұқсат еткенін айтты.
Құқық қорғаушылар полицияның әрекетін азаптау деп атады. Бұл жағдай қоғамда үлкен наразылық тудырды. Журналисті қорғау мақсатында ҚР Президентіне ашық үндеу аясында қол жинау ұйымдастырылды.
14 тамызда Жетісу облысының прокуроры Мадияр Басшыбаев Дүйсенованың өтініші бойынша онымен кездесті. Әңгімеден кейін прокуратура істі зерделеуді сұрады.
15 тамызда прокуратура журналистке қатысты қылмыстық істі қылмыстық құқық бұзушылықтың болмауына байланысты тоқтатқанын хабарлады.
19 қаңтар.
КМБПЧ (Алматы)
«Орда» (Алматы)
А.Демирчан, И.Кензин, Алматы тұрғындары
Сот сот орындаушысының Orda.kz сайтына және Адам құқықтарын қорғау бюросына қарсы талап арызын қараусыз қалдырды
16 қаңтарда Алматы қаласы Алатау аудандық соты қазақстандық Адам құқығын қорғау халықаралық бюросы мен Orda.kz ақпараттық-сараптамалық порталына және Алматы қаласының екі тұрғыны – А.Демирчан мен И.Кензинге қарсы жеке сот орындаушысы А.Елтоқовтың ар-намысын, қадір-қасиетін және іскерлік беделін қорғау туралы талап арызын қараусыз қалдырды. Сот талап қоюшының осы санаттағы істер бойынша дауды сотқа дейін шешудің заңда белгіленген тәртібін сақтамауы және осы рәсімді қолдану мүмкіндігін жоғалтпауына байланысты тиісті ұйғарым шығарды.
Талапкер соттан жауапкерлерді әлеуметтік желілерде, адам құқықтары жөніндегі бюроның сайтында және Orda_kz Telegram-каналында мәліметтерді теріске шығаруды жариялауға міндеттеуді, Алматы тұрғындарынан 1 млн.теңгеден моральдық зиянды өтеу және 307 370 теңге мөлшерінде сот шығыстарын өндіріп беруді сұраған.
24 қаңтар.
Гүлжанат Пірімбетова, KYN.kz (Алматы)
Наразы науқастың видеосы жарияланғаннан кейін дәрігер KYN.kz сайтының бас редакторын сотқа берді
Алматы қаласы Алатау аудандық соты Шымкент қаласындағы облыстық офтальмологиялық аурухананың дәрігері А.Юлчибекованың KYN.kz ақпараттық сайтының бас редакторы Гүлжанат Пірімбетоваға қатысты моральдық шығын өндіру туралы талап арызын қарауға қабылдады.
Сотқа шағымдануға себеп 29 сәуірде басылымның Instagram-парақшасында Түркістан облысы тұрғынының ауруханада медицина қызметкерлерінің арасында болған жанжал көрсетілген видео жарияланған. Видеода ол көзінің қатты ауырсынуына байланысты түнгі сағат 3-те ауруханаға барғанын және түнде келгені үшін медицина қызметкерлерінен сөгіс алғанын хабарлайды.Арызда дәрігер тұрғынға көмек көрсетіліп, көзінен бөгде зат алынып, жанжал науқасқа қауіпсіздік шараларын сақтамағаны туралы ескертуден кейін туындағанын айтады. Сонымен қатар, сотта жарияланған мақалаға байланысты дәрігер дәрігер қызметінен басқа бөлімге ауыстырылып, оған ескерту берілгені айтылған.
Талапкер журналист фактілерді тексермей, жалған ақпарат таратып, оның бейнесін заңсыз пайдаланды деп есептейді. Талапкер соттан видеоны жоюды, теріске шығаруды жариялауды, көпшілік алдында кешірім сұрауды және 600 мың теңге көлемінде моральдық шығынды өтеуді міндеттеуді сұрайды.
«Әділ сөз» қорының түсініктемесі
Азаматтық құқықтарды қорғаудың «көпшілік алдында кешірім сұрау» сияқты бұл әдісі заңда қарастырылмаған, сондықтан сот жауапкерді кешірім сұрауға міндеттеуге, ал талапкердің бұл талаптарды қоюға құқығы жоқ.
Видеоны жоюға қатысты. Алғаш рет азаматтық құқықтарды қорғаудың «жалған ақпаратты жою» әдісі 2023 жылдың 10 қыркүйегінде күшіне енген «Онлайн-платформалар және онлайн-жарнама туралы» заңда қарастырылған. Егер бейнежазба көрсетілген мерзімнен бұрын жарияланған болса, талапкер оны алып тастауды талап етуге құқығы жоқ.
Сондай-ақ «Интернет-платформалар және онлайн-жарнама туралы» Заңның 15-бабына сәйкес жалған ақпаратты жоюды талап ету құқығы онлайн-платформаның иесіне ғана жүктелетінін атап өткен жөн. Талапкер сотқа онлайн платформаның иесі жалған ақпаратты жоюдан бас тартқаннан кейін ғана жүгінуге құқылы.Бейне құқығын қорғауға қатысты «Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» Заңның 14-бабының 1-1-тармағына сәйкес БАҚ өнімдерін дайындау, басып шығару, көбейту және тарату кезінде , егер таратылатын ақпаратта адамның бейнесі және осы тұлғаның қызметіне қатысты мәліметтер болса, сондай-ақ бейнеленген тұлғаны конституциялық құрылысты, қоғамдық тәртіпті, адамның құқықтары мен бостандықтарын, халықтың денсаулығы мен наным сенімін қорғау мақсатында пайдалану жүзеге асырылса, бейнеленген адамның келісімі талап етілмейді.