2024 жылғы ақпанның 8-і мен 15-і аралығында Қазақстандағы сөз бостандығының бұзылуы

20 ақпан 2024

2024 жылғы ақпанның 8-і мен 15-і аралығында Қазақстандағы пікір білдіру бостандығы, ақпарат алу және тарату құқығы жағдайына шолу.

Бұқаралық ақпарат құралдарының нақты ұстанымы мен сөз бостандығының жағдайын айқындайтын лауазымды тұлғалардың әрекеттері мен сөздері

9 ақпан.
«Город», «Наша газета» ақпарат агенттіктері (Рудный қ.)
Рудный әкімі мен тұрғындар кездесуіне журналистер шақырылмады
9 ақпан күні Рудный қаласындағы жер үй тұрғындары таңертең қала әкімімен жер үйлерді газбен жылытуға көшу жоспары туралы кездесуге шақырылды. «Город» ақпараттық агенттігі Telegram-каналында хабарлауынша, бұған дейін тұрғындар WhatsApp желісінде топ құрған, оған 600-ден астам адам кірген. Әкімдікке бастамашыл топ (20 адам) шақырылды.
Бастапқыда Рудный тұрғындары тізімге журналистер Ирина Старикованы («Город» АА) мен Георгий Говоровты («Наша газета») ұсынды. Бірақ БАҚ өкілдеріне тұрғындармен кездесуге рұқсат берілмеді. «Город» ақпараттық агенттігі «Бұл шешімнің нақты себептері айтылмады. Олар оқиғадан кейін БАҚ өкілдеріне брифинг өткізуге уәде берді», - деп жазды.
Тұрғындармен кездесуден кейін әкімдікте уәде етілген брифинг өтті. Рудный әкімі мәселені БАҚ ушықтырғанын, жер үйлерді орталықтандырылған жылу жүйесінен толық ажырату туралы әңгіме жоқ екенін айтты. Мұнан соң ол журналистердің барлық сұрақтарына жауап берген Рудный жылу желілерінің басшысына сөз берді.

10 ақпан.
Әділ Балтабаев, 24.kz (Астана)
Журналистер жаңа денсаулық сақтау министрімен сөйлесе алмады
24.kz телеарнасының «ПРЕЗИДЕНТ» арнайы жобасының авторы әрі жүргізушісі Әділ Балтабаев Үкімет отырысында жаңа Денсаулық министрі Ақмарал Әлназаровамен сұхбаттаса алмағаны туралы «Біз Ақмарал Шәріпбайқызымен сөйлескіміз келді, бірақ бұл мүмкін болмады. Олар сұхбат жазуға рұқсат бермеді. Әкімдер де, министрлер де Ақмарал Шәріпбайқызын кезек-кезек құттықтап жатыр. Бірақ біз ренжімейміз, бірінші кездесу маңызды екенін түсінеміз, тілектер де өте маңызды. Сондықтан шыдамдылықпен күтеміз», - деді.

13 ақпан.
Ақмарал Есімханова, BAQ.kz ақпарат агенттігі (Павлодар қ.)
Балалар стоматологиясына қатысты сұрақтарға ӘМСҚ облыстық филиалы жауап бермеді
13 ақпанда BAQ.kz ақпарат агенттігінің журналисі Ақмарал Есімханова «Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры» КЕАҚ облыстық филиалына ресми сауалмен хабарласты. Онда Есімханова ақыл-ой кемістігі және тірек-қимыл аппараты (БЦП) бұзылған мүгедек балаларға стоматологиялық қызмет көрсету, кәмелетке толмағандар үшін тістерді пломбалауға бөлінген қаражат саны туралы сұрақтарға жауап беруді сұрады. ӘМСҚ филиалының қызметкерлері журналистке жауап беруге асықпады, кейін сауалдарын облыстық денсаулық сақтау басқармасына жолдады. Екі сағаттан соң Ақмарал Есімханова басшылықтан толық жауап алды.

14 ақпан.
Интернет (Рудный, Шымкент)
Рудный прокуратурасы кімге 10 миллион теңге айыппұл салғанын айтудан бас тартты
Рудный қаласының прокуратурасы қала көшелерінде 3G/4G технологияларындағы интернетке қол жеткізу сапасы мен деректерді жүктеу жылдамдығының бұзылғанын хабарлады. Заң бұзушылықтарды прокуратура аймақаралық байланыс инспекциясымен бірлесіп анықтады.
Прокурорлық іс бойынша байланыс операторларына жалпы сомасы 10 миллион теңгеден астам әкімшілік айыппұл салынып, заң бұзушылықты жою туралы ұйғарым шығарылды.
Нұсқауды орындау қорытындысы бойынша қаладағы ұялы байланыс операторлары байланыс сапасын арттыру үшін қосымша антенналар мен құрылғылар орнатып, сол арқылы 103 мың ұялы байланыс абонентінің құқығын қорғады.
Біз қандай операторлар туралы айтып отырғанымыз туралы Рудный прокуратурасында ешқандай мәлімет жоқ.
«Әділ сөз» қоры тілшісінің Рудный прокуратурасының хабарламасында қандай операторлар туралы айтылған деген сұрағына Қостанай облысы прокуратурасының баспасөз қызметі бұл ақпаратты ашу ұсынылмағанын хабарлады.

15 ақпан.
Интернет (Қазақстан)
Сенатор Қазақстанда TikTok-ты бұғаттауды ұсынды
Vlast.kz Парламент Сенатының депутаты Әлішер Сатыбалдиев TikTok желісіндегі бейнероликтерге шағымдану нұсқаларына «Ұлттық құндылықтарға қайшы келетін материалдар» және «Адамдық қасиеттердің жоғалуына әкелетін материалдар» тармақтарын қосу керек деп санайды, деп хабарлайды.
Журналистің хабарлауынша, сенатор халықаралық тәжірибеге сүйене отырып, интернетте кәмелетке толмағандардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін тиісті шаралар қабылдауды, тікелей эфирде жас шектеулерін белгілеуді талап етті.
Сенатор Сатыбалдиев егер бұл талаптар орындалмаса, TikTok-ты Қазақстанда бұғаттауды ұсынды.

БАҚ-тың нақты жағдайын бағалау

Заңнама

Журналистің заңды кәсіби қызметіне кедергі келтіру

12 ақпан.
Диана Сапарқызы, «ҚазТАГ» ХАА (Қарағанды облысы)Диана Сапарқызына жасалған шабуылды тергеуді Қарағанды облысының прокуратурасы бақылауға алды
Журналист Диана Сапарқызының заңды кәсіби қызметіне кедергі келтіру ісі бойынша тергеуді Қарағанды облысының прокуратурасы бақылауға алды. Бұл туралы «Әділ сөз» қорының Парламент Мәжілісінің депутаттарына жолдаған үндеуіне облыс прокуроры Б.Мырзакеровтың жолдаған хатынан белгілі болды.
Естеріңізге сала кетейік, 18 тамызда ҚазТАГ ХАА тілшісі Диана Сапарқызына шахтадағы оқиғаны түсіру кезінде «АрселорМитал Теміртау» компаниясына қарасты «Казахстанская» шахтасының күзетшілері Б.Тиркин мен Е.Жаншин шабуыл жасаған болатын. Күзетшілердің бірі журналистің телефонын тартып алып, түсірілген файлдарды өшіріп тастаса, екіншісі оны еркінен тыс ұстап тұрған. Диана Сапарқызы полицияға арызданған. Шахтинск полициясы Б.Тиркинге қатысты ӘҚБтК-нің 73-1-бабының 1-бөлігімен (Денсаулыққа қасақана жеңіл зиян келтіру) әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттама толтырған. Кейін «Әділ сөз» қоры мен журналистің адвокаты Шырын Әмірғалиеваның талабы бойынша ҚР Қылмыстық кодексінің 158-бабы бойынша қылмыстық тергеу басталды (журналистің заңды кәсіби қызметіне кедергі).  
Әкімшілік тергеу 27 қазанда тоқтатылды. Оған қылмыстық тергеу жүргізу негіз болды. Ал 8 қарашада Шахтинск қ. ПБ аға тергеушісі, полицияның аға лейтенанты Қ. Байсейітов күзетшілерге қатысты әкімшілік тергеудің тоқтатылғанын айтып, қылмыстық тергеуді тоқтатты.
23 қаңтарда Қарағанды облысының прокуратурасы Шахтинск қаласының полиция бөлімінің журналист Диана Сапаркызының заңды кәсіби қызметіне кедергі жасау туралы іс бойынша сотқа дейінгі тергеуді тоқтату туралы шешімінің күшін жойды.
Осыған байланысты «Әділ сөз» қоры мәлімдеме жасап, бұл шешім қалыптасқан келеңсіз тенденцияны өзгертіп, ҚР Қылмыстық кодексінің 158-бабының шын мәнінде қолданысқа енуіне ықпал етеді деген үмітін білдірді. Қордың мәлімдемесінде Парламент Мәжілісінің депутаттарына прокуратураның іс-әрекетін депутаттық сауалмен қолдауды және журналистің кәсіби қызметіне кедергі келтірген істерді, әсіресе, әйел журналистерге қатысты физикалық күш қолдану сияқты құқық бұзушылықтарды сотқа жеткізу қажеттілігін қолдауды сұрады.

Журналистерге қауіп

15 ақпан.
Дарья Чужая, «Наша Газета» (Қостанай)
«Наша Газета» тілшісін саяжай аумағында заңсыз ұстаған күдіктілердің бірі ұсталды
4 қаңтарда учаскелік полиция инспекторы Темірлан Мырзағалиев «НГ» басылымының штаттан тыс тілшісі Дарья Чужаяға телефон шалып, оны 2023 жылдың мамыр айында саяжай аумағында белгісіз екі ер адамның күшпен ұстау оқиғасы бойынша тергеу барысы туралы хабарлады. Учаскелік полиция қызметкері күдіктілердің бірін Рудныйда полиция қызметкерлері ұстағанын, оның сол жерде қылмыстық іске қатысы барын айтты. Темірлан Мырзағалиев ұсталған азамат Дарья Чужаяның ісі бойынша Қостанайға жеткізіледі деді.
Естеріңізге сала кетейік, 2023 жылдың 27 мамырында Қостанай қаласының орталығындағы Мичуринец бау-бақшасынан үйіне қайтып келе жатқан «Наша Газетаның» штаттан тыс тілшісі Дарья Чужая мақаласы үшін фото және видео түсіруді жөн көрді. Түсірілім кезінде оған екі жігіт жақындап, оны есірткі тастап жүр деп айыптап, қорқытып, балағаттап, кетуіне жол бермеген. Журналист полиция шақырған.
Кейінірек қызметтік тергеу нәтижелері бойынша полицияның бес қызметкері тәртіптік жауапкершілікке тартылды. Патрульдің шақыруға 43 минутта барғаны үшін сөгіс жарияланды.
Сонымен қатар, учаскелік полиция инспекторы бұған дейін телефон арқылы Дарья фото арқылы анықтаған күдіктілердің бірін ұстау үшін қызметкерлер жақын арада Рудныйға іссапарға жіберілетінін айтқан болатын.

15 ақпан.
Виктор Сутягин, ҚазАқпарат (Атырау)
ҚазАқпарат тілшісінің көлігін өртеген Атырау тұрғыны 5 жылға бас бостандығынан айырылды
15 ақпанда Атыраудың N2 соты «ҚазАқпарат» ақпарат агенттігінің тілшісі Виктор Сутягиннің көлігін өртеп жіберу ісі бойынша үкім шығарды.
Естеріңізге сала кетейік, 2023 жылдың мамырдың 10-нан 11-іне қараған түні Атырауда Виктор Сутягиннің көлігі өртенген болатын. Өртенген көлікті Атырау қалалық полиция басқармасының автопатрульдік бригадасы таңғы сағат 04.21-де анықтады. Бейнебақылау камерасының жазбасына қарағанда, белгісіз ер адам көлікті түнгі екі жарым шамасында өртеп жіберген.
Виктор Сутягин өртті кәсіби қызметімен байланысты болуы мүмкін деген болжам жасады, бірақ нақты ешкімнен күдіктенбеді.
14 мамырда Атырау облысының полиция департаменті күдіктіні анықтап, қамауға алғанын хабарлады. 10 қаңтарда Атырау қаласының №2 соты ҚР Қылмыстық кодексінің 202-бабы «Бөтеннің мүлкін қасақана жою немесе бүлдіру» осы баптың 3-бөлігі бойынша істі қарауды бастады. Сотталушы Атырау қаласының 37 жастағы тұрғыны сотта өрт шыққан кезде мас болғанын, журналистті танымайтынын айтты. Айтуынша, ол өзіне қарыз болған досын қорқытпақ болған, бірақ ол көлікті шатастырып, жарылыс болған кезде қорқып қашып кеткен.
Виктор Сутягин бұл нұсқаға сенбейді. Оның ойынша, көлігін өртеу біреудің бұйрығы, ал Атырау тұрғыны оны орындаушы ғана. Сонымен қатар, журналист көлікті өртеген айыпталушы екеніне күмән келтірді. Айтуынша, бейнебақылау камерасынан арық жігіт көрінгенімен, айыпталушы айтарлықтай мығым денелі адам.
Виктор Сутягин судьядан сотталушыны бас бостандығынан айырмауды сұрады.
Сот отырысы барысында сотталушы өз кінәсін мойындап, өкінді. Сот оны 5 жыл 1 айға бас бостандығынан айырды.
Сот «Кінә сотталушының өзі, куәгерлер, фотосуреттер, бейнебақылау камераларындағы бейнежазбалар және басқа да іс материалдарымен расталды», - деді. Жазаны тағайындау кезінде сот жазаны жеңілдететін мән-жайлар ретінде шын жүректен өкінуін және асырауында жас балалардың болуын ескерді. Іс бойынша ауырлататын мән-жайлар анықталған жоқ.

Соттың үкімі заңды күшіне енген жоқ және оған шағымдануға болады.

Веб-сайттарға кіруге негізсіз шектеулер

Компьютерлік ақпаратқа заңсыз қол жеткізу, DDoS шабуылдары

8 ақпан.
БАҚ (Қазақстан)
ІІМ бұқаралық ақпарат құралдарына жасалған жаппай кибершабуылдарды тексеретін болады
12 қаңтарда Kursiv.Media, ProTenge, Shishkin_like, Inbusiness.kz, AIRAN және «Обожаю» жобасының редакторлары ҚР Ұлттық қауіпсіздік комитетіне бұқаралық ақпарат құралдарына жаппай кибершабуылдар жасауға қатысы бар адамдарды анықтап, оларды жауапқа тартуды сұрап ұжымдық үндеу жолдаған еді.
Естеріңізге сала кетейік, 6 желтоқсаннан бастап редакциялық веб-сайттар мен олардың әлеуметтік желілердегі аккаунттары жаппай DDoS-шабуылдарға ұшыраған.
Журналистер AIRAN Media эфирінде ұжымдық мәлімдемеге құқық қорғау органдары мен мемлекеттің реакциясы туралы айтты.
Ұлттық қауіпсіздік комитеті бұл мәселе Ұлттық қауіпсіздік комитетінің құзыретіне жатпайды және бұл істермен Ішкі істер министрлігі айналысуы керек деп жауап берді. Kursiv.Media бас редакторы Мира Халина бұл жауап БАҚ-тың стратегиялық маңызды нысандар тізіміне енбегенімен байланысты деп түсіндірді.Осыдан кейін тағы да алты ақпарат құралы жиналып, Ішкі істер министрлігіне арыз жазды. Қазіргі таңда редакцияның талабы бойынша журналистердің жұмысымен айналысатын жауапты адам тағайындалды.Мира Халина шын мәнінде мемлекет тарапынан жедел жауап бар екенін айтты. «Мемлекет біз, БАҚ өкілдері, дөңгелек үстел басына жиналғанда, министрліктен кибершабуылдарды талдау және тергеу орталығы маманды жіберді. Олар бізді мұқият тыңдады, өйткені олардың өздері мәнін түсінбеді. Біз оларға түсіндіргенде, олар біріншіден, DDoS шабуылының қалай және неліктен орын алуы мүмкін екеніне кеңес бере бастады. Қазіргі уақытта мемлекеттің өзі алаңдаулы деп есептеймін» дейді.«Әділ сөз» қорының заңгері Сергей Уткин шабуылдарда Қылмыстық кодекстің 158 бабы журналистің заңды кәсіби қызметіне кедергі келтіру бойынша құқық бұзушылықтың барлық белгілері бар деп есептейді. Оның айтуынша, Ішкі істер министрлігі журналистің арызы бар ма, жоқ па, БАҚ-тың мақаласы бойынша іс қозғауы керек.

10 ақпан.
Михаил Козачков, Telegram каналы Kozackov_offside (Алматы)
Журналист Михаил Козачков өзінің телеграм-каналына жаңа кибершабуыл жасалғанын хабарлады
Telegram-дағы Kozackov_offside арнасының авторы Михаил Козачков 10 ақпан күні түстен кейін «Біздің Telegram арнамызға екі күннен бері пікірлерде балағат сөздер жазатын боттар шабуыл жасамағанын байқадық. Мен мұның немен байланысты екенін білмеймін (бюджет бітті немесе көп сабақтар тағайындалды), бірақ біз бұған сақтықпен оптимистік көзқараспен қарай бастадық», - деп жазды.
Алайда, түнге жақын журналист өз арнасына жаңа шабуыл жасалғаны туралы хабарлады. Әртүрлі аккаунттардағы боттар пікірлерде тек жақшалар мен смайликтер санымен ерекшеленетін бірдей «бейне қайда?» деген пікірлер қалдырған.

11 ақпан.
«Көкшетау Азия» АА (Көкшетау қ.)
Аймақтық басылымның аккаунтын белгісіз адамдар «ұрлап кетті»
Ақмола облысында 11 ақпаннан бастап «Көкшетау Азия» ақпараттық агенттігінің редакциясы Instagram әлеуметтік желісіндегі өзінің аккаунтына қол жеткізе алмады.
«Көкшетау Азия» басылымының әкімшісі: белгісіз біреу әлеуметтік желідегі редакция бетіне парольдерге қол жеткізіп, содан кейін оған байланған электрондық пошта мекен жайы мен телефон нөмірін ауыстырды дейді. Оның айтуынша, бұл, ең алдымен, парольдерді сақтау бойынша қауіпсіздік шараларын сақтамау салдарынан болған. Екінші нұсқа-кездейсоқ басылым қызметкерлері деректерді енгізу кезінде фишингтік бетке түсіп, нәтижесінде парольдер үшінші тұлғаларға қол жетімді болды.
Қазіргі уақытта «Көкшетау Азия» редакциясы Instagram-да жаңа аккаунт ашуға мәжбүр болды. Сондай-ақ, олар әлеуметтік желіні техникалық қолдау қызметіне бақылауды жоғалтуға және бұрынғы шотқа қол жеткізуге байланысты шағым түсірді. Алайда олар әлі жауап алған жоқ.

13 ақпан.
Әділ Төлепбергенов, «Көкшетау Азия» (Көкшетау)
«Көкшетау Азия» журналисі виртуалды шабуылға ұшырады
Exclusive.kz «Көкшетау Азия» басылымының аймақтық журналисі Әділ Төлепбергенов өзіне виртуалды шабуыл басталғанын айтты, деп хабарлайды.
Әділ Төлепбергенов Facebook парақшасында «Жеке аккаунттарға шабуылдар екі апта бұрын басталды. WhatsApp бірнеше рет пайдаланып жатқан кезде істен шықты. (...) Сосын Қызылордадан жеке телеграммама біреу кірмек болып жатыр деген хабарламалар келе бастады. Бір апта бұрын Instagram желісіндегі жеке парақшамда күдікті әрекет басталды, онда мен негізінен жергілікті билікті, құқық қорғау органдарын және сот жүйесін сынға аламын. Соңғы кездері ауыл тұрғындарының жер мәселесі көтеріліп жатыр», - деп жазды.
Журналист Instagram парақшасына ағылшынша лақап аты бар 100-150 адам жазыла бастағанын, сол себепті парақшасын уақытша жауып тастағанын хабарлады.

Әлеуметтік маңызы бар ақпаратты беруден бас тарту, шектеулер

13 ақпан.
Георгий Говоров. «Наша Газета» (Қостанай)
Қостанай облысының әкімі журналиске ауылшаруашылық техникасын қайта өңдеу зауытының сот тартысы туралы сөзін түсіндірмеді
«Наша газета» (NG) тілшісі Георгий Говоров 2 ақпанда Қостанай облысының әкімі Құмар Ақсақаловқа сауал жолдады. Сауал ауыл шаруашылығы техникасын қайта өңдеу зауытына қатысты сот ісі туралы болды.
Өйткені, 6 қаңтарда ҚР Премьер-Министрі А.Смайыловтың Қостанай облысына сапары барысында облыс әкімі ауылшаруашылық техникаларын қайта өңдейтін зауытқа «арест қойылды, сот процесі жүріп жатыр» деп түсіндірді.
Осыған байланысты Говоров мемлекеттік органның сот ісін жүргізудегі рөлі туралы сот талқылауы кімнің арасында және қай сотта жүретіні туралы ақпарат беруді сұрады. Сондай-ақ, журналист қостанайлық диқандардың қазір зауыт арестке алынған кезде ауыл шаруашылығы техникасын қалай кәдеге жарата алатынын, қазіргі уақытта салынған үй-жайларды күтіп-ұстауға және күзетуге мемлекет ақша бөле ме, қандай бюджеттен бөлінетінін түсіндіруді сұрады.
13 ақпанда журналист Қостанай облысы әкімдігінің ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы Ибрагим Бекмұхамедовтан жауап алды.
«Ауыл шаруашылығы техникасын кәдеге жарату жөніндегі зауытқа қатысты мәселелер бойынша салынған үй-жайлар бойынша мемлекеттен ақша бөлу және сот талқылаулары Басқармаға құзыретіне кірмейді», - делінген жауапта.
Журналистер Қостанай облысының әкіміне жолданған сауал әкімдік бөлімдерінің біріне жіберілуі бірінші рет емес дейді. Нәтижесінде толық емес жауап беріледі, не сұрау жауапсыз қалады.
15 ақпанда Говоров облыс әкімінің баспасөз хатшысы Жұматай Кәкімжановқа осы жағдайға түсініктеме беруді өтінген. Ол мәселені шешуге уәде берді.

БАҚ имиджін пайдалану

8 ақпан.
Vlast.kz (Алматы)
Белгісіз біреулер жалған ақпаратта Vlast.kz логотипін пайдаланған
Әлеуметтік желілерде өтелмеген қаражатты қайтару үшін Ресми өтемақы орталығының белгілі бір өтемақы төлемдері туралы ақпараты белсенді түрде таратылуда. Бұл хабарлама Vlast.kz аналитикалық интернет-журналының беттерінде жарияланған-мыс.
«Власть» Vlast.kz ешқашан мұндай хабарламаларды жазбағандығы туралы мәлімдеме жасауға мәжбүр болды.
Журналистер «Алаяқтар басылымға еліктейтін басылымдардың артына жасырынатыны анық. Қазақстанда төленбеген қаражатты қайтару жөніндегі ресми өтемақы орталығы жоқ», - дейді.
Редакция қазақстандықтарды алдау мақсатында «Власть» сайтына еліктеу әрекеті бойынша құқық қорғау органдарына шағымданбақшы.

12 ақпан.
NUR.kz (Астана)
Алаяқтар өздерінің қылмыстық схемасын жарнамалау үшін Nur.kz логотипін пайдаланған
Facebook желісінде Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің атынан төлемдер туралы хабарлама таралуда. Айтуынша, өтемақы барлық қазақстандықтарға тиесілі. Бұл фейк, деп хабарлайды Stopfake.kz
«Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі өтемақы төленетінін хабарлайды» деген жалған хабарламаны жариялау үшін киберқылмыскерлер NUR.kz ақпараттық сайтының логотипін пайдаланған. Бұл ақпарат порталдың өзінде жоқ.
ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің сайтында, сондай-ақ министрліктің әлеуметтік желілердегі ресми парақшаларында өтемақы туралы жаңалық жоқ.
«Әділ сөз» қорының түсініктемесі
Танымал БАҚ атын жамылып көрінеу жалған ақпарат таратқан адамдардың әрекеттерінде Қылмыстық кодекстің 274-бабында (Қоғамдық тәртіпті бұзу немесе азаматтардың немесе ұйымдардың құқықтары мен заңды мүдделеріне не қоғамның немесе мемлекеттің заңмен қорғалатын мүдделеріне елеулі зиян келтіру қаупін тудыратын көрінеу жалған ақпарат тарату).
Бұл қылмыс жария айыптау істеріне жататындықтан, ҚІЖК-нің 180-бабына сәйкес сотқа дейінгі тергеудің басталуына жәбірленушінің мәлімдемесі ғана емес, БАҚ-та хабарламалар жариялануы да себеп болып табылады.

Ресурсты бұғаттау

07, 13 ақпан.
Cloudflare.com (Қазақстан)
Cloudflare.com Қазақстанда қайтадан жұмысын бастады
Internet Freedom жобасының Telegram арнасына жазылушыдан CDN қызметтерін, DDoS шабуылдарынан қорғауды, ресурстарға және DNS серверлеріне қауіпсіз қол жеткізуді ұсынатын американдық Cloudflare компаниясының веб-сайтының бұғатталғаны туралы хабарлама келіп түсті. Уәкілетті органның бұйрығымен сайтқа кіру онлайн-казинолардың қызметіне байланысты 2021 жылы шектелген.
Cloudflare шешімдері жақында Kursiv Media-ны (https://kz.kursiv.media/) DDoS шабуылдарынан қорғау үшін пайдаланылды, деп хабарлайды Internet Freedom.
Internet Freedom бұл мәселе бойынша Мәдениет және ақпарат министрлігіне мәлімдеме жолдап, бұл ресурстың заңсыз ақпарат орналастырмайтындығымен ақтаған.
13 ақпанда Telegram арнасы Cloudflare.com сайтына кірудің қалпына келтірілгенін хабарлады.

12 ақпан.
Selftanu.kz (Қазақстан)
Қазақстанда ЛГБТК+ веб-сайтына кіру шектелді
Қазақстанда уәкілетті органның бұйрығымен «Баланың денсаулығына, адамгершілік және рухани дамуына зиян келтіретін ақпаратты орналастыруды бұзғаны үшін» ЛГБТК+ жасөспірімдеріне арналған Selftanu.kz сайтына кіруге шектеу қойылды.
Власть Мәдениет және ақпарат министрлігінің хабарламасына сілтеме жасап «Қазақстан Республикасы Оқу ағарту министрлігі Балалардың құқықтарын қорғау комитетінің хатына сәйкес балалардың психо-жас ерекшеліктерін, олардың ақпараттық ортаның, тарихи және өзге де дәстүрлердің, қазақстандық қоғам мен мемлекеттің мәдени құндылықтарының теріс ықпалынан осалдығын ескере отырып, ЛГБТ қозғалысының идеяларын қазақстандық халық арасында тарататын интернет-ресурстарға қолжетімділікті шектеу қажет деп санайды» деп келтіреді.
Хабарламада министрлік «Бала құқықтары туралы», «Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» заңға сілтеме жасайды, оған сәйкес интернет-ресурс БАҚ–қа, ал ондағы ақпарат-БАҚ өнімдеріне, «Балаларды денсаулығы мен дамуына зиян келтіретін ақпараттан қорғау туралы» заңға сілтеме жасайды.
Сайт жасаушылар Ақпарат комитетінің бұйрығымен келіспейді. Олар алдымен соттан тыс шағымдануға және нәтиже болмаған жағдайда сотқа жүгінуге ниетті.

Сот талқылауы/Сотқа дейінгі талаптар

8 ақпан.
Сандуғаш Дүйсенова, «Орда» (Талдықорған, Жетісу облысы)
Сандуғаш Дүйсеноваға моральдық зиянды өтеу туралы істі қарау бір айға кейінге шегерілді
8 ақпанда Талдықорған қалалық соты Orda.kz журналисі Сандуғаш Дүйсенованың заңсыз қылмыстық қудалау нәтижесінде келтірілген моральдық зиянды өтеу туралы талап арызы бойынша азаматтық істі дайындауды бір айға ұзартты. Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігіне талап арыз берілген. Жетісу ПД сотталушы жағында үшінші тұлға ретінде әрекет етеді.
Сот ұйғарымында «Дайындау барысында сотталушылардан қосымша дәлелдемелерді талап ету және жауап беру қажет болды, сондықтан іс мәні бойынша қарауға дайын емес», - делінген.
Естеріңізге сала кетейік, 2023 жылғы 11 тамызда Сандуғаш жеке немесе отбасылық құпияны қоса алғанда, жеке өмір туралы ақпаратты жария сөз сөйлеуде, шығармада, БАҚ-та, телекоммуникация желілері арқылы тарату туралы қылмыстық іс бойынша сотқа дейінгі тергеуге байланысты ұсталып, тергеу изоляторына қамалды (ҚР ҚК 147-бабы 5-бөлігі). Іс ауыл тұрғынын өлтіргені үшін жазасын өтеп жатқан А.К. Ақжолбековтың арызы бойынша басталған.
Сандуғаш Дүйсенованың үйінде және өзіне куәгерлердің қатысуымен қорлайтын жеке тінту жүргізілді. Сандуғаш толығымен шешінуге мәжбүр болды. Процесс камераға түсірілді. Полицияның хабарлауынша, жеке тінту жүргізуге сот рұқсат еткен.

14 ақпан.
Марина Низовкина, Atameken business (Шымкент)
Марина Низовкинаға полиция басшысына қатысты жазбалары үшін 621 мың теңге айыппұл салынды
12 ақпанда Шымкент сотының қылмыстық істер жөніндегі сот алқасы Әкімшілік құқық бұзушылық істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық сотының «Атамекен Бизнес» ТК журналисі Марина Низовкинаға қатысты жала жабу туралы істі тоқтату туралы қаулысының күшін жойды. Апелляциялық сот журналисті ҚР ӘҚБтК-нің 73-3 бабының 2-бөлігі бойынша кінәлі деп тапты. Оған 180 АЕК (621 мың теңге) мөлшерінде айыппұл түрінде әкімшілік жаза кесілді.
Марина Низовкина Facebook-те «Шымкент полициясын сынға алғаным үшін мені кінәлі деп таныды. Иә, біз соттан ұтылдық. Бірақ менің адвокатым айтқандай, мұндай сотта ұтылғандар емес, ұтқандар ұялуы керек. Біз ұялмаймыз. ( ... ) Қаулыны алғаннан кейін, оған егжей-тегжейлі түсініктеме береміз. Әзірге мен бұл процесте полиция мен сот барлық журналистерге сын мен жағымсыз ақпарат жазуға тыйым салуға тырысты», - деп жазды.
Маринаның әріптестері журналист үшін мұндай сома тым үлкен екенін түсініп, айыппұл төлеу үшін ақша жинау акциясын жариялады.

15 ақпан.
«Ulysmedia Group» ЖШС (Астана)
Республикалық ветеринариялық комитет Ulysmeida-ны Мемлекеттік сатып алу туралы жалпыға қол жетімді деректерді жариялағаны үшін сотқа берді
Астана қаласының мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотының өндірісінде ауыл шаруашылығы министрлігі Ветеринариялық бақылау және қадағалау комитетінің «Республикалық ветеринариялық зертхана» РМК-ның Ulysmedia Group ЖШС-не іскерлік беделін қорғау туралы талап-арыз бар.
Арыздануға 2023 жылғы 21 желтоқсандағы «Кто раньше встал, того и тапки, или как Veterinary Минсельхоза за бюджетные миллионы спецобувь покупают» деген мақала себеп болды, онда автор ашық қолжетімді ақпараттың мониторингі негізінде 2022-2023 жылдары ветлаборатория жариялаған арнайы аяқ киім сатып алу жөніндегі конкурс туралы айтады. Талапкер мақалада редакция арнайы аяқ киім сатып алуға қатысты дұрыс емес және бұрмаланған фактілерді таратты деп санайды. Атап айтқанда, талапкердің талаптары зертхананың 16,5 миллион теңге Бюджеттік ақшаға үш мыңнан астам жұп былғары тәпішке сатып алуы туралы ақпаратқа қатысты.
Редакция арызбен келіспейді. Материал Мемлекеттік сатып алу порталының сайтында жарияланған сатып алу туралы шарттар мен ашық ақпарат негізінде дайындалды.
Бұл іс бойынша сот әлі басталған жоқ. Жауапкердің мүддесін сотта «Әділ сөз» қорының заңгері Сергей Уткин қорғайды.

Статистиканы есептеу кезінде ескерілмейтін жағдайлар

Мониторинг «Әділ сөз» қоры тілшілерінің және ашық көздерден алынған ақпараттар бойынша дайындалды.
«Әділ сөз» қорының мониторинг қызметінің жетекшісі
Елена Цой e-mail: lena@adilsoz.kz
Мониторингке қатысты сұрақтар бойынша info@adilsoz.kz -ке хабарласуға болады.