2024 жылғы ақпанның 1-і мен 8-і аралығында Қазақстандағы сөз бостандығының бұзылуы

13 ақпан 2024

2024 жылғы ақпанның 1-і мен 8-і аралығында Қазақстандағы пікір білдіру бостандығы, ақпарат алу және тарату құқығы жағдайына шолу.

Жалпы жағдай

5 ақпан.
Қоғам (Қазақстан)
Қазақстанда үкімет өзгерді
5 ақпанда ҚР Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев «Қазақстан Республикасының Үкіметі туралы» Жарлығымен Қазақстан Республикасы Үкіметінің отставкасын қабылдады. Премьер-министрдің міндетін атқарушы болып Роман Скляр тағайындалды.
Президент үкімет мүшелеріне үкіметтің жаңа құрамы бекітілгенге дейін өз міндеттерін атқаруды тапсырды.
6 ақпанда Қ-Ж. Тоқаев Олжас Бектеновті Премьер-министр етіп тағайындап, Президент Әкімшілігінің басшысы лауазымынан босатып, жаңа министрлер кабинетінің құрамын бекітті.
Ақорданың баспасөз қызметі 7 ақпанда мемлекет басшысы үкіметтің кеңейтілген отырысын өткізді. Отырысқа Премьер-Министр Олжас Бектенов, Президент Әкімшілігінің басшысы Айбек Дәдебаев, Үкімет мүшелері, Ұлттық банк төрағасы, облыстар мен Астана, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдері, орталық мемлекеттік органдар мен ұлттық компаниялардың басшылары қатысты, деп хабарлады.
Жиында еліміздің 2023 жылға арналған әлеуметтік-экономикалық дамуының қорытындысы шығарылып, таяу болашақтағы негізгі міндеттері белгіленді.

Бұқаралық ақпарат құралдарының нақты ұстанымын айқындайтын жоғары лауазымды тұлғалардың көпшілік алдында сөз сөйлеуі, мәлімдемелері мен іс-әрекеттері 

Бұқаралық ақпарат құралдарының нақты ұстанымы мен сөз бостандығының жағдайын айқындайтын лауазымды тұлғалардың әрекеттері мен сөздері

6 ақпан.
БАҚ (Қазақстан)
Мәжіліс депутаты БАҚ-ты кибершабуылдан қорғау туралы заң жобасын әзірлеуге бастамашы болмақ
Vlast.kz тілшісінің хабарлауынша, «Аманат» партиясынан сайланған Мәжіліс депутаты Сергей Пономарев журналистерді шабуылдан қорғау стандарттарын қамтитын «Кибершабуылмен күрес туралы» заң жобасын әзірлеу жоспары туралы айтты. Ол DDos шабуылына ұшыраған БАҚ өкілдері, блогерлермен жеке кездесетінін хабарлады.
Пономарев 6 ақпанда Мәжіліс кулуарында: «Бүгін мен ProTenge, Курсив басылымы, танымал блогерлер Асхат Ниязов, Михаил Козачковпен кездесуге бастамашы болдым. Бұлар DDos шабуылына ұшыраған басылымдар», - деді.
Ол жиынға Ұлттық қауіпсіздік комитеті мен мемлекеттік техникалық қызмет өкілдері де келетінін айтты.

7 ақпан.
БАҚ (Қазақстан)
Алматы билігі ақпараттық мониторингке жарты миллион доллар жұмсамақшы
ProTenge.kz журналистері 259 миллион теңгеге мемлекеттік сатып алуды анықтады. Осы тендер аясында Алматы әкімдігі сыни материалдарға апта сайын шолу жасауға, интернет-ресурстарға, әлеуметтік медиаға (желілерге), блогтарға, форумдарға, қаладағы қоғамдық-саяси тұрақтылық пен қоғамдық қауіпсіздікке төнетін қатерлерді анықтау бойынша пікірлерге жедел мониторинг жүргізуге тапсырыс береді.
Журналистер келісім-шарт талаптарында «Тапсырыс берушінің өтініші бойынша үстеме жұмыс, демалыс, мереке және түнгі уақытта жұмыс істеуге болатыны туралы» бірнеше рет айтылады», - деп хабарлайды.

БАҚ-тың нақты жағдайын бағалау

Заңнама

1 ақпан.
Мемлекеттік органдар мемлекеттік жобалар мен бастамаларға қоғамның кері байланысын зерттейтін болады
1 ақпаннан бастап «Мемлекеттің ұсынылатын және (немесе) іске асырылатын жобалары мен бастамаларына халықтың кері байланысын жинау және бағалау әдістемесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрінің 2024 жылғы 16 қаңтардағы № 17-НҚ бұйрығы күшіне енді.
Кері байланыс жинау үшін:
-Ашық НҚА интернет-порталында және ашық бюджеттер интернет-порталындағы пікірлер мониторингісі жасалады
- жеке және заңды тұлғалардың келіп түскен өтініштерін талдау және мемлекеттік органдардың әлеуметтік желілердегі ресми аккаунттарындағы пайдаланушылардың пікірлері
- іске асырылып жатқан жобалар мен мемлекет бастамаларының аралық және қорытынды нәтижелері туралы ақпаратты ашық қолжетімділікте орналастыру
- интернет-порталда интернет-конференциялар мен сауалнамалардың ашық диалогын өткізу қолданылады.
Тоқсан ішінде келіп түскен ақпарат талданатын болады, содан кейін мемлекеттің іске асырылып жатқан жаңа жобалары мен бастамаларын іске асыру, немесе түзету бойынша ұсыныстар әзірленеді.
Жарты жылда кемінде 1 рет мемлекеттік органдар анықталған проблемалар бойынша интернет-конференциялар мен сауалнамалар өткізіледі. Олар алынған нәтижелерді заңнаманы жақсарту, заңдарды қолдану тәжірибесін өзгерту және жоспарлар мен бюджеттерді әзірлеу үшін пайдаланады.

6 ақпан.
Қазнет, мемлекеттік ресурстар
Ақпаратты «ҚБП» санатына жатқызу қағидаларына өзгерістер енгізілмек
6 ақпанда Ашық НҚА сайтында «Мәліметтерді таратылуы шектелген қызметтік ақпаратқа жатқызу және онымен жұмыс істеу қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 24 маусымдағы № 429 қаулысына өзгерістер енгізу туралы» қаулы жарияланды.
Онда электрондық түрде таратылуы шектеулі қызметтік ақпаратты өңдеудің, пайдаланудың, сақтаудың, есепке алудың және жоюдың жалпы техникалық талаптары, ақпараттың осы түрінің криптографиялық қорғау құралдарын пайдалану бөлігіндегі түзетулер көрсетілген.
Қаулы уәкілетті органдардың, кейбір қаржылық және банктік құрылымдардың шектеулі шеңберіне қатысты.
Құжат 2024 жылдың 20 ақпанына дейін қоғамдық талқылауда болады.

Журналистің заңды кәсіби қызметіне кедергі келтіру

5 ақпан.
Аслан Қаженов, спорт журналисі (Астана)
Астанадағы Жекпе-жек сарайының күзетшілері журналистің телефонын тартып алып, түсірген видеосын өшіріп тастады
Metaratings.kz грек-рим, әйелдер және еркін күрестен Қазақстан чемпионатына көрермен ретінде келген спорт журналисі Аслан Қаженовты ұйымдастырушылар жарыстан қуып, телефон камерасына түсірілген кадрларды тартып алып, өшіріп тастады, деп хабарлайды.
Оқиға Астанадағы Жақсылық Үшкемпіров атындағы Жекпе-жек сарайында болды. Жартылай финал мен финалдық матчтар арасындағы үзіліс кезінде Аслан Қаженов әріптесімен бірге залға кіріп, суретке түскенде күзетшілер оған жақындаған.
Қаженов Tengri Sport басылымына: «Біз оларға жұмыс куәлігімізді көрсеттік. Олар: «Шық, сөйлесеміз. Сұрағың көп пе?» деді. Әріптес телефонына жазуды бастады, кейін телефонды тартып алып, түсіріген видеоны өшіріп тастады. Телефонымды да алып кетті», - деді.
Журналист күзет қызметінде этиканың жоқтығын айтады.
«Егер аккредитация қажет десе, оны алатын едік. Бірақ бес қауіпсіздік қызметкері жүгіріп келіп, бізді қуып жіберді. Күштерін көрсетіп, жеке фотосуреттерді өшіріп тастады. Екі күн өтті, федерация өз ұстанымын білдірмеді. Олар мұндай әдістерді қалыпты нәрсе деп ойлайтын шығар. Этика, өркениет, мәдениет және құқық деген бар. Олардың ақпарат жинауға неге кедергі келтіргенін түсінбеймін», - деді Аслан.

«Әділ сөз» қорының түсініктемесі
«Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» Заңның 22-бабының 1 және 2-тармақтарына сәйкес аккредиттеу журналистің міндеті емес құқығы болып табылады. Аккредиттеу журналистке қосымша жеңілдіктер береді (Журналист аккредиттелген мемлекеттік органдар, қоғамдық бірлестіктер мен ұйымдар оны жиналыстар, кездесулер және басқа да іс-шаралар туралы алдын ала хабардар етуге, оған стенограммаларды, хаттамаларды және басқа да құжаттарды беруге міндетті).
Сонымен бірге, «Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» Заңның 20-бабына сәйкес журналист мемлекеттік органдарға, барлық меншік нысанындағы ұйымдарға баруға, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерімен тыйым салынған жағдайларды қоспағанда, аудиовизуалды құралдарды пайдалана отырып жазбалар жасауға құқылы.Осылайша, жекпе-жек сарайында көрермен ретінде, яғни аккредитациясыз келген журналист өзіне БАҚ туралы заңмен берілген құқықтарды, оның ішінде күш көрсеткен адамдарға қатысты фото және видео түсіре алады. Жұмыс куәлігін және журналистің түсініктемесімен танысып, телефонды тартып алып қою және файлдарды жою қылмыстық кодекстің 158-бабының 2-бөлігі (Журналистің заңды кәсіптік қызметіне күш қолдану арқылы кедергі келтіру) бойынша қылмыстық іс қозғалу керек.

7 ақпан.
БАҚ (Қазақстан)
Үкіметтің кеңейтілген отырысынан кейін журналистерді министрлер мен әкімдерге жақындатпады
7 ақпанда жаңарған үкіметтің кеңейтілген отырысының аяқталуын күткен көптеген БАҚ өкілдері министрлер мен әкімдерге жақындай алмады. Үкіметтің баспасөз қызметкерлері есік пен лифтке тосқауыл қойды. Жиыннан кейінгі брифингке Премьер-Министрдің бірінші орынбасары Роман Скляр, вице-министр Тамара Дүйсенова және Премьер-Министрдің орынбасары, Ұлттық экономика министрі Нұрлан Байназаров қана қатысты.
Айнұр Коскина AQOSlive Telegram-арнасында: «Бұл үкіметтің кеңейтілген отырысы тарихында алғаш рет орын алды. Премьер-министрдің 1-ші орынбасары Роман Скляр мемлекеттік БАҚ-пен жұмыс істеудің мұндай әдістері туралы сұрағымнан қашып, өзі қадағалайтын салаға жауап бере алатынын алға тартты», - деп жазды.
Журналист Тамара Ваал «Әділ сөз» тілшісіне: «Кеше, 6 ақпанда Мәжілісте бізді баспасөз орталығынан үшінші қабатқа көтерілуіміз үшін жалпы залға кіргізбеді. Ал бүгін, 7 ақпанда үкімет керісінше үшінші қабатта біз жоғары немесе төмен түспеу үшін барлық есіктер мен лифтті жауып тастады. Бізге екінші қабатқа шығу керек еді, бірақ журналистер үшін бәрі жабылды. Үкіметтің баспасөз қызметі мен мемлекеттік қауіпсіздік қызметі есік алдында тұрды», - деді.
«Әділ сөз» қорының түсініктемесі
Қылмыстық кодекстің 158-бабында журналистің заңды кәсіптік қызметін жүзеге асыруына кедергі келтіретін жағдайлар жасағаны үшін қылмыстық жауапкершілік көзделген. Егер аталған іс-әрекеттер адамның өзінің қызметтік жағдайын пайдалануына байланысты болса, онда қылмыстық жауапкершілік ҚК-нің 158-бабының 2-бөлігі бойынша туындайды, сондай-ақ бұл жағдайда қылмыстық іс қозғау жәбірленуші журналистің өтініші бойынша ғана емес, ҚІЖК-нің 180-бабының 1-бөлігінің 3-тармағында көрсетілгендей БАҚ-тағы мақалалар негізінде де қозғалады.Бұқаралық ақпарат құралдарында (баспасөз қызметтері мен мемлекеттік қауіпсіздік) көрсетілген лауазымды адамдардың әрекеттерінде ҚК-нің 158-бабының 2-бөлігінде көзделген қылмыстық құқық бұзушылық белгілері болса, бұл лауазымды адамдар журналистердің заңды кәсіби қызметін жүзеге асыруына кедергі келтірген болса, онда бұл жағдайда Қылмыстық іс БАҚ-тағы мақалалар негізінде қозғалуы керек.

7 ақпан.
МАМ журналистерге арналған брифингке неге премьер-министрдің орынбасарлары келгенін түсіндірді
Мәдениет және ақпарат министрі Аида Балаева әлеуметтік желіде «Бүгін Үкіметте Премьер-Министрдің орынбасарлары Роман Скляр, Тамара Дүйсенова және Нұрлан Байназаровтың қатысуымен брифинг өтті. Спикерлердің көптігі ақпарат алаңының қажетсіз ақпаратпен толтырылуына әкелетінін ескере отырып, мемлекет басшысы алға қойған міндеттерді нақтылау және жүзеге асыру мәселелеріне назар аудару үшін осындай баяндамашылар брифингке Премьер-Министрдің орынбасарлары қатысты.Мемлекет басшысының тезистерін халыққа жан-жақты жеткізу басымдығын ескере отырып, Мәдениет және ақпарат министрлігі барлық министрлермен, сала мамандарымен арнайы сұхбаттар өткізуге дайын. Біз барлық Үкімет мүшелерінің ашықтығын қамтамасыз етуге ат салысамыз», - деп жазды.

Азаттық тілшілерін аккредиттеуден бас тарту

2 ақпан.
Азаттық радиосы (Астана қ.)
«Азаттық радиосы» қызметкерлерін сотқа дейінгі тәртіппен аккредиттеу туралы уағдаласу мүмкін болмады, дау сотта қаралатын болады
Бұған дейін хабарланғандай, ҚР СІМ Азат Еуропа/Азаттық радиосы қазақ қызметінің отыздан астам қызметкерін аккредиттеуді ұзартудан бас тартты. Редакция 3 қаңтарда алған бас тарту негіздемесінде СІМ Азаттық редакциясы мен журналистерінің БАҚ саласындағы ҚР заңнамасын бірнеше рет бұзғаны туралы мәлімдейді (журналистердің аккредитациясыз жұмысы), сондай-ақ жалған ақпарат таратқаны үшін 2023 жылғы қарашада әкімшілік құқық бұзушылық бойынша сот шығарған айыппұл салу туралы қаулыға сілтеме жасады.
Қаңтардың 30-ы күні «Азаттық» радиосының өкілдігі Астана қаласының мамандандырылған ауданаралық әкімшілік сотына шағым түсірді. Өкілдік өз талап-арызында ҚР Сыртқы істер министрлігінің аккредиттеуді беруден және ұзартудан бас тарту туралы шешімін заңсыз деп тану және күшін жоюды, журналистерді аккредиттеу туралы уақтылы өтініштердің болуына байланысты департаменттің дәлелдерін негізсіз деп тануын сұрайды.
Азаттық радиосы 2022 жылдың қазанынан 2023 жылдың маусымын қоса алғанда, редакция 30-дан астам қызметкерге аккредиттеу немесе аккредиттеу мерзімін ұзарту туралы сегіз хат жолдағанымен, тілшілердің көпшілігіне заңда белгіленген мерзімде жауап алмаған. 2023 жылдың қыркүйек және қазан айларында редакция екі жаңа үндеу жіберген, бірақ Сыртқы істер министрлігінен жауап болмаған. 3 қаңтарда редакцияға Сыртқы істер министрлігі өкілінен өкілдіктің 36 қызметкерін аккредиттеуден «бас тарту/ұзарту» туралы шешім қабылданғаны туралы жауап келді дейді.
2 ақпанда сотта татуласу рәсімі өтіп, тарап келісімге келмеді. Іс мәні бойынша қарауға жіберілді.
«Әділ сөз» қоры Астана қаласының мамандандырылған ауданаралық әкімшілік соты теңгерімді, негізді, әділ және заң талаптарына және Қазақстан қабылдаған халықаралық міндеттемелерге толық сәйкес келетін шешім шығарады деп үміттенеді.

2 ақпан.
«Азаттық» радиосы (Астана)
Халықаралық ұйым «Азаттық» радиосының журналистерін аккредиттеуден бас тартуды айыптады
Журналистерді қорғау комитеті (CPJ) халықаралық ұйымы ақпанның 2-сі күні мәлімдеме жасап, Сыртқы істер министрлігінің Азаттық радиосының журналистерін аккредиттеуден бас тарту туралы шешімін айыптап, билікті басылымның еркін жұмыс істеуіне рұқсат беруге шақырды.

2 ақпан.
«Азаттық» радиосы (Астана)
АҚШ-тың Қазақстандағы елшісі Азаттық радиосына қатысты жағдайға алаңдаушылық білдірді
Астанадағы форум аясында журналистердің сауалдарына жауап берген АҚШ-тың Қазақстандағы елшісі Дэниел Розенблюм «Азаттық» радиосына қатысты жағдайдан елшілік хабардар екенін айтты.
«Біз БАҚ туралы заңға қатысты не болып жатқанын және шетелдік басылымдарда жұмыс істейтін журналистерге әсер етуі мүмкін түзетулерді мұқият қадағалап отырмыз. БАҚ бостандығы мен сөз бостандығы біз үшін өте маңызды және бұл біз үкіметпен диалогта талқылайтын негізгі мәселелер», - деді елші.

Компьютерлік ақпаратқа заңсыз қол жеткізу, DDoS шабуылдары

1 ақпан.
Интернет (Қазақстан)
ҰҚК техникалық бөлімшелері 2023 жылы 86 миллионнан астам кибершабуылға тойтарыс берді
Ұлттық қауіпсіздік комитетінің техникалық бөлімшелері 2023 жылы мемлекеттік органдардың ресурстары мен еліміздің стратегиялық маңызды инфрақұрылымдық нысандарына 86,3 миллион кибершабуыл мен 2156 DDoS-шабуылға тойтарыс берді. Бұл туралы Мемлекет басшысына Ұлттық қауіпсіздік комитетінің төрағасы Ермек Сағымбаев ведомство жұмысының негізгі қорытындылары туралы есеп беру кезінде айтты.

2 ақпан.
БАҚ (Қазақстан)
Журналистерді қорғау комитеті (CPJ) Қазақстан билігін БАҚ-қа жасалған кибершабуылдарды тексеріп, кінәлілерді жауапқа тартуға шақырды
CPJ «Әділ сөздің» зардап шеккен журналистер туралы деректеріне сілтеме жасай отырып, өз мәлімдемесінде: кибершабуылдар белгілі тәуелсіз БАҚ-қа, соның ішінде ҚазТАГ ақпараттық агенттігіне, әлеуметтік желілердегі AIRAN және «Обожаю» танымал басылымдарға бағытталған. (DDoS) шабуылдары және ұйымдастырылған жаппай шағымдар арқылы әлеуметтік желілердегі медиа аккаунттарын бұғаттау кіреді, соның салдарынан БАҚ өз аудиториясына қол жеткізе алмай, үлкен қаржылық шығындарға ұшырады.
CPJ-тің Нью-Йорктегі Еуропа және Орталық Азия бағдарламасының үйлестірушісі Гүлноза Саид «Қазақстандағы баспасөзге кибершабуылдардың жалғасып келе жатқан эпидемиясы шабуылға ұшыраған жекелеген ақпарат құралдарына ғана қауіп төндірмейді, елдің бұқаралық ақпарат құралдары үшін жүйелі қауіпке айналды және тиісті жауап беруді қажет етеді. Қазақстан билігі бұл шабуылдарды жедел әрі мұқият тексеріп, барлық кінәлілерді жауапқа тартуы керек» деді.

7 ақпан.
Vlast.kz (Алматы)
«Власть о главном» Telegram-арнасында жазбаларға реакциялар уақытша шектелген
Редакция Telegram-да 7 ақпан күні таңертең: «Боттардың ағынына байланысты біз реакция қалдыру мүмкіндігін уақытша өшіреміз. Біз бұл функцияны бірнеше күннен кейін қалпына келтіреміз» деп жазды. 8 ақпан күні кешке бұл функция әлі қосылмады.

Әлеуметтік маңызы бар ақпаратты беруден бас тарту, шектеулер

6 ақпан.
Ольга Лихограй, «Наша Газета» (Қостанай қ.)
Қостанай облысының әкімдігі Оқушылар сарайының жаңа маңдайшасына қатысты сұраққа жауап бермеді
29 қаңтарда «Наша газета» (НГ) тілшісі Ольга Лихограй Қостанай облысының әкімі Құмар Ақсақаловқа жаңа Оқушылар сарайына қатысты, атап айтқанда маңдайшаны өзгерту туралы сауал жолдады.
Бұған дейін ол Қостанай сәулет және қала құрылысы басқармасынан (жаңа маңдайша жасау жөніндегі тапсырыс беруші) маңдайша өндіруші компания және жұмсалған бюджет қаражаты туралы ақпарат алған жоқ. Ал ҚР Қаржы министрлігі Ішкі мемлекеттік аудит комитетінің жауабынан Қостанай облысы әкімдігінің Оқушылар сарайын салу жөніндегі жобаларды іске асыруға тартылған лауазымды тұлғаларға қатысты қызметтік тергеу жүргізу ұсынылғаны айтылды.
Осыған орай журналист облыс әкімінен жаңа маңдайшаны дайындаған кәсіпорын мен бюджеттен жұмсалған қаражат, қызметтік тергеу мен оның нәтижелері туралы мәлімет беруді сұрады.
6 ақпанда облыс әкімінің аппараты сауалды жолдаған құрылыс басқармасынан жауап келді. Онда белгіні дайындау жобалық-сметалық құжаттамаға енгізілгені, оған сәйкес құны 10 миллион теңгені құрайтыны, «келісімшарттық міндеттемелерді мердігер «ГрадСтройСервис» ЖШС орындағаны» хабарланды. Өндіруші (жеткізуші) туралы ақпарат белгісіз».
Ішкі тергеуге қатысты сұрақтар жауапсыз қалды.

Сот талқылауы/Сотқа дейінгі талаптар

1 ақпан.
Нұрәлі Айтеленов, блогер (Алматы)
Алматы ауруханасының блогерге қарсы арызы бірінші сатыдағы сотқа қайтарылды
23 қазанда Түрксіб аудандық соты блогер Нұрәлі Айтеленовке қарсы Алматы қалалық қоғамдық денсаулық сақтау басқармасының «И.Жекенова атындағы қалалық клиникалық жұқпалы аурулар ауруханасы» РМК жанындағы МКҚК-ның іскерлік беделін қорғау туралы талап арызын қараусыз қалдырғанын хабарлаған едік.
Арызда талапкер блогерден посттардың 21 фрагментінде таралған мәліметтерді теріске шығаруды, одан 1 млн. 800 мың теңге сомасында өкілдердің көмегіне кеткен шығынды, 345 940 теңге сомасында дәлелдерді нотариалды растау шығынын және мемлекеттік бажды төлеу бойынша шығын өндіріп беруді сұрады. Істі сот талқылауына дайындау кезінде блогердің өкілі, «Әділ сөз» қорының заңгері Сергей Уткин талапкер өз арызында көрсетілген талаптарды бұрын көрсетпегендіктен арызды қараусыз қалдыру туралы ұсыныс жіберді. Осылайша, талапкер тарап жауапкер Айтеленовті дауды сотқа дейін шешу мүмкіндігінен айырды.Аудандық сот дәлелдерді негізді деп санады, өйткені сотқа дейінгі шағымда жұқпалы аурулар ауруханасы Әйтеленовке қандай мәліметтер шындыққа сәйкес келмейтінін және қай кезең екенін көрсетпестен посттарды жоққа шығаруды және алып тастауды ұсынды. Аурухананың адвокаттары бұл ұйғарыммен келіспеді және Алматы қалалық сотына шағымданды.
22 қаңтарда апелляциялық алқа бірінші сатыдағы соттың ұйғарымының күшін жойып, талап арыз бойынша материалды мәні бойынша қарау үшін Алматының Түрксіб аудандық сотына жіберді.

7 ақпан.
Денис Языков, интернет қолданушысы (Солтүстік Қазақстан облысы)
Сот бокс бапкеріне Youtube арнасындағы сұхбаты үшін шенеуніктен көпшілік алдында кешірім сұрауды міндеттеді
7 ақпанда Солтүстік Қазақстан облыстық сотының азаматтық істер жөніндегі сот алқасы Петропавл қаласының № 2 сотының Солтүстік Қазақстан облысы әкімдігінің дене шынықтыру және спорт басқармасының басшысы Сергей Мелеховтың «Олимп» БЖСМ бокстан жаттықтырушысы Денис Языковқа ар-намысын, қадір-қасиетін, іскерлік беделін қорғау туралы талап бойынша шығарған шешімін өзгеріссіз қалдырды.
Естеріңізге сала кетейік, Сергей Мелехов 2023 жылғы 23 наурызда Youtube-тегі «Законопослушный гражданин» арнасында жарияланған сұхбатқа байланысты сотқа жүгінді.
Басқарма басшысы волейбол жаттықтырушысының жалақысын заңсыз алғаны, спорт мектебінің қызметін тексеру үшін комиссия ұйымдастырғаны және бапкердің инспекторлардың біржақтылығы туралы мәлімдемелерін шындыққа жанаспайды деп тануды сұрады. Талап арызында Мелехов соттан ақпаратты шындыққа жанаспайды деп тануды және Денис Языковты кешірім сұрап, Facebook әлеуметтік желісінде теріске шығаруды жариялауды міндеттеуді сұрады.
20.10.2023 жылы судья Л.Крюкова талап арызды толық қанағаттандырды. Жауапкер теріске шығару мен көпшілік алдында кешірім сұраудан бөлек, талапкерге жалпы сомасы 330 175 теңгені – мемлекеттік бажды төлеуге, өкілдің қызметіне және тіл маманының қорытындысын шығаруға кеткен шығынды өтеуі тиіс.
«Әділ сөз» қорының түсініктемесі
Біз бірнеше рет сот назарын азаматтық құқықтарды қорғаудың «көпшілік алдында кешірім сұрау» сияқты әдісі заңмен қарастырылмағанына аудардық. Ал өткен жылдың тәжірибесі көрсеткендей, енді соттар айыпталушыларды көпшілік алдында кешірім сұрауға міндеттейтін шешімдер қабылдамайды.
Алайда Петропавлда судья Крюкова заңды айналып өтуге тырысты: сот сотталушыны көпшілік алдында кешірім сұрау арқылы теріске шығаруды... жариялауға міндеттеді. Яғни, мәні бойынша шешім, кешірім теріске шығару тәсілі ретінде әрекет етеді, бірақ іс жүзінде бұл теріске шығарудың орнына кешірім сұрау болып шықты.
«Жеке және заңды тұлғалардың ар-намысын, қадір-қасиетін және іскерлік беделін қорғау туралы заңнаманы сот тәжірибесінде қолдану туралы» Жоғарғы Соттың 1992 жылғы 18 желтоқсандағы № 6 нормативтік қаулысының 12-тармағына сәйкес теріске шығарылады. Таратқан ақпараттың шындыққа жанаспайтыны туралы көпшілікке мәлімдеу ретінде түсініледі.
Ал кешірім сұрау – өкіну, кінәні мойындау, кешірім сұрау.
Яғни, теріске шығару және «кешірім сұрау» сөздерінің мағынасы мүлдем бірдей емес. Демек, көпшілік алдында кешірім сұрау арқылы шындыққа жанаспайтын ақпаратты жоққа шығару мүмкін емес және Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына тікелей қайшы келеді.

Статистиканы есептеу кезінде ескерілмейтін жағдайлар

2 ақпан.
Лисаковск қаласының тұрғыны (Қостанай облысы)
Лисаковск қаласының тұрғыны әлеуметтік желідегі балағат сөздері үшін кешірім сұрады
Лисаковск қалалық соты бұқаралық ақпарат құралдарын немесе телекоммуникация желілерін пайдалана отырып, көпшілік алдында қорлағаны үшін қала тұрғынына қатысты қылмыстық істі қарады.
Қостанай облыстық сотының баспасөз қызметінің хабарлауынша, Лисаковск қаласының тұрғыны Instagram әлеуметтік желісі арқылы «Лисаковскгоркоммунэнерго» аккаунтының тікелей директ хабарламасына әдепсіз қорлайтын хабарламалар жолдаған.
Сот отырысында сотталушы айыптаушы Лисаковскгоркоммунэнергоның өкілі – оның бас директорынан кешірім сұрады. Жеке айыптаушы өкілі құқық бұзушыға тағылған айыпты алып тастау туралы өтінішхат беріп, іс бойынша өндірісті тоқтатуды сұрады.
Сот жеке айыптаушының айыптаудан бас тартуына байланысты қылмыстық істі қысқартты.

5 ақпан.
«КТК» ТК (Алматы)
Алматы қалалық соты КТК телеарнасының акцияларына қатысты шешімді өзгеріссіз қалдырды
Алматы қалалық сотының азаматтық істер жөніндегі сот алқасы Алматы қаласының мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотының 2023 жылғы 27 қазандағы Бостандық аудандық прокуратурасының «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ және «Коммерциялық телеарна» АҚ-на қатысты талап арызы бойынша шығарылған шешімін өзгеріссіз қалдырды. Талаптың мәні телеарнаға 1% акцияны сыйға тарту шартын жарамсыз деп тану.
BES.Media Telegram арнасы хабарлағандай, КТК телеарнасы акцияларының 1 пайызының бұрынғы иесі – «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ бұрын оларды аукцион арқылы сатпақ болған, бірақ сатып алушылар болмаған. Содан кейін акциялар тек телеарнаға берілді. Кейін бағалы қағаздар КТК акционерлерінің бірі – Нұрсұлтан Назарбаев Қорына берілді. Прокуратура сотта «сыйға» шағымданды.
2023 жылғы 27 қазанда экономикалық сот аудан прокурорының талап арызын қанағаттандырып, «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ мен «Коммерциялық телеарна» АҚ арасында жасалған акцияның 1 пайызын сыйға тарту шартын жарамсыз деп таныды, себебі мәміле «Қазақстан Республикасының мемлекеттік меншігі» туралы Заңын бұза отырып жасалған.

Мониторинг «Әділ сөз» қоры тілшілерінің және ашық көздерден алынған ақпараттар бойынша дайындалды.
«Әділ сөз» қорының мониторинг қызметінің жетекшісі
Елена Цой e-mail: lena@adilsoz.kz
Мониторингке қатысты сұрақтар бойынша info@adilsoz.kz -ке хабарласуға болады.